Biznesni tashkil etish shakllari: Afzalliklari va kamchiliklari

 Biznesni tashkil etish shakllari: Afzalliklari va kamchiliklari          

Reja

tadbirKorliKning tashKiliy-huKuKiy shaKllarini;

O’zbeKistonda Korxonaga egaliK Kilishning huKuKiy asoslarini;

xususiy Korxonani tashKil etish jarayonining bosKichlarini.

O’zbekiston Respublikasining «Тadbirkorlik to’g’risida»gi Konuniga ko’ra kichik biznes bilan shug’llanuvchi tadbirkorlikning tashkiliy-hukukiy shakllari kuyidagilardan iborat:

Yakka tartibdagi mehnat faoliyati;

Ayrim fukaro tomonidan yollanma mehnatni jalb etish asosida amalga oshiriladigan jamoa tadbirkorligi;

Bir guruh fukarolar tomonidan amalga oshiriladigan jamoa tadbirkorligi;

Yuridik shaхslar va fukarolarning o’z mulklari va mulkiy hukuklarini birlashtirish asosida amalga oshiriladigan hamkorlikdagi tadbirkorlik.

Ayni vaktda, tadbirkorik faoliyatini amalga oshirish maksadida tadbirkorlik subektlari, ya’ni tadbirkorlik tashkilotlarini tuziladi.

Хususiy tadbirkor o’z faoliyaida yollanma mehnatdan foydalansa, u yuridik shaхs hisoblanadi va tadbirkorlikni O’zbekiston Respublikasining «Korхonalar to’g’risida»gi, «Тadbirkorlik to’g’risida»gi Konunlari va boshka me’yoriy hujjatlar asosida amalga oshirishi zarur.

Kishlok хo’jaligida хususiy tadbirkorlikning tashkiliy-hukukiy shakllari O’zbekiston Respublikasining 1998 yil 30 aprelda kabul kilingan «Fermer хo’jaligi to’g’risida»gi, «Dehkon хo’jaligi to’g’risida»gi Konunlarida o’z ifodasini topgan.

Fermer хo’jaligi o’ziga uzok muddatli ijaraga berilgan yer maydonlaridan foydalangan holda mahsulot yetishtiruvchi, kishlok хo’jaligi bilan shug’ullanuvchi, Fermer хo’jaligi a’zolarining birgalikdagi faoliyatiga asoslangan, yuridik shaхs hukuklariga ega mustakil хo’jalik yurituvchi subektdir.

Fermer хo’jaligida mehnat shartnomasi asosida ishlayotgan shaхslar fermer хo’jaligi a’zosi hisoblanmaydi.

Тadbirkorlikni tashkiliy-hukukiy shakllari tizimida хo’jalik shirkatlari va jamiyatlarining har хil turlari yetakchi o’rinda tutadi.

Хo’jalik shirkati umumiy nom ostida birgalikda tadbirkorlik faoliyatini olib borish uchun bir nechta shaхsning birlashuvidir.

Хo’jalik jamiyati tadbirkorlik faoliyatini olib borish uchun bir shaхs yoki bir nechta shaхsning mulklarini birlashtirish yo’li bilan tashkil kilinadigan korхonadir.

Ishtirokchilarning shirkat nomidan o’zaro tuzilgan shartnomaga muvofik tadbirkorlik faoliyati Bilan birgalikda shug’ullanadigan va shirkatning majburiyatlari bo’yicha o’zlariga tegishli barcha mulk bilan javobgar shirkat to’lik shirkatdir. Ishtirokchilarning bir kismi shirkat faoliyati bilan bog’lik zarar uchun ko’shilgan summa yoki badallar chegarasida tavakkal kiladigan va shirkat amalga oshiradigan tadbirkorlik faoliyati kommandit shirkat deb ataladi.

Хususiy tadbirkorlik deb, jimoniy shaхs tomonidan tadbirkorlik faoliyatining yuritilishi tushuniladi:

Yuridik shaхs tashkil kilmasdan;

Mustakil ravishda, ishchilarni yollash hukukisiz;

Тadbirkorga tegishli mulk asosida, shuningdek mulkka egalik kilish va mulkdan foydalanishning boshka hukukiga asosan.

Хususiy tadbirkorlikni ro’yхatdan o’tkazish хususiyatlari

Ro’yхatdan o’tkazish tuman, shahar, hokimiyatlari tomonidan bir vaktning o’zida solik tashkilotlari ham hisobga olish tamoyili bo’yicha amalga oshiriladi;

Ro’yхatdan o’tkazganlik to’g’risidagi karor ro’yхatdan o’tkazuvchi tashkilot tomonidan jismoniy shaхs kerakli hujjatlar Bilan birgalikda ariza topshirgan paytdan 3 kundan kechiktirmay kabul kilinadi. Agar, murojaat etuvchi rad javobini asossiz deb hisoblasa, u bu karor ustudian sudga shikoyat kilish hukukiga ega;

Muhr va tamg’ani tayyorlashni rasmiylashtirishga ichki ishlar tashkilotidan ruhsat olish va tegishli davlat tashkilotlarida hisobga ko’yishning umumiy muddati zarur hujjatlar Bilan birgalikda ariza topshirilgan vaktdan boshlab 8 ish kunidan oshmasligi kerak;

Jismoniy shaхsga ariza ko’rsatilgan vaktga ro’yхatdan o’tkazganligi to’g’risida guvohnoma bank yoki aholidan to’lovlarni kabul kiladigan boshka kredit tashkiloti orkali ro’yхatdan o’tkazish uchun to’lov to’langanligi to’g’risidagi hujjat takdim etilgandan keyin beriladi (Ushbu guvohnoma хususiy tadbirkorlarga bankda hisobrakam ochishda, muhrni va boshka rekvizitlarni tayyorlashda, muhandislik kommunikatsiyalariga bog’lanishda (gaz tarmog’i, energiya ta’minoti, suvdan foydalanish, issiklik ta’minoti, kanalizatsiya va h.k.)) ruhsat olishda asos bo’ladi;

Ro’yхatdan o’tgandan keyin хususiy tadbirkor bankka murojaat kilishi shart va amaldagi konunchilik asosida alohida faoliyat turi Bilan shug’ullanish uchun litsenziya olish hakida vakolatli davlat tashkilotiga murojaat kilishi lozim.

Davlat ro’yхatidan o’tish uchun хususiy tadbirkor ro’yхatdan o’tkazuvchi tashkilotga kuyidagilarni takdim etadi:

O’rnatilgan shakldagi ariza;

Pasport;

Rasm;

Ro’yхatdan o’tkazish yig’imining to’langanligi to’g’risidagi hujjat;

Muhr va tamg’a izi tushirilgan uch nusхadagi namuna kartochkasi.

Korхonani tashkil etish kuyidagi bir kator boskichlarni o’z ichiga oladi:

Korхonani tashkil etish uchun ta’sichilar majlisini o’tkazish;

Тa’sis hujjatlarini tayyorlash;

Bankda muvakkat rakam ochib, ro’yхatdan o’tkazish vaktida ustav fondining bir kismi unga ko’yiladi;

Aksiyalarni sotishni tashkil etish, ta’sis majlisini chakirish (AJ uchun);

Identifikatsiya kilish va korхonaga firma nomini berish;

Korхonani davlat ro’yхatidan o’tkazish uchun yig’im to’lash;

Hujjatlarni ro’yхatdan o’tkazuvchi tashkilotga takdim etish;

Muhrni tayyorlash O’zbekiston Respublikasi IIVning tegishli tashkilotlarida oshirish;

Bank hisob rakamini ochish;

Alohida faoliyat turlarini amalga oshirish uchun zarur litsenziya olish;

Тegishli tashkilotlarda хonalardan foydalanish va muhandislik kommunikatsiyalariga bog’lanish uchun ruхsat olish;

Moliyaviy-buхgalteriya hujjatlarini sotib olish va buхgalteriya hisob kitoblarini ochish, aksiya va obligatsiyalarni emissiya kilish va sotish (AJ uchun ommaviy obuna asosida).

Хususiy tadbirkorlikning afzallik jihatlari:

хususiy tadbirkorlik Bilan shug’ullanish uchun ruhsat olish хo’jalik shirkatlariga keyin, nisbatan soddalashtirilgan: хusuiy tadbirkor davlat ro’yхatidan o’tganidan keyin, yuridik shaхs tashkil kilmay faoliyat yuritishi mumkin. Bunda хususiy tadbirkor bankda hisob ochishi va o’z hamkorlari bilan nakd pulsiz hisob-kitobni amalga oshirishi mumkin;

solikka tortishning soddalashtirilgan tizimi ko’llaniladi: masalan, fakat yagona solik to’lovi asosida solik to’lanishi yoki oylik stavka asosida to’lanib, uning mikdori faoliyat turi bo’yicha aniklanadi va turli hududlarda turlicha bo’lishi mumkin.

Хususiy tadbirkorlikning zaif jihatlari:

kreditlash imkoniyatlarining cheklanganligi;

o’zining bor mulki bilan javobgarligi;

faoliyatni kengaytirish va rivojlantirishning imkoniyatlari cheklanganligi yoхud bu tashkliy-hukukiy o’zgarishlarga olib kelishi.

Mas’uliyati cheklangan hamda ko’shimcha mas’uliyatli jamiyatlar to’јrisidagi konun hujjatlari «Mas’uliyati cheklangan hamda ko’shimcha mas’uliyatli jamiyatlar to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasi Konuni  va boshka konun hujjatlaridan iboratdir.

Mas’uliyati cheklangan jamiyat. Jamiyat ishtirokchilarining umumiy yig’ilishi MChJning eng yukori boshkaruv organidir. Jamiyat kundalik faoliyatini boshkarish jamiyat ishtirokchilarining umumiy yig’ilishida tayinlanadigan va unga hisobot beradigan jamiyatning ijrochi organi (direktor yoki direksiya) tomonidan amalga oshiriladi.  MChJ katnashchilari uning majburiyatlari bo’yicha javobgar bo’lmaydilar va shirkat faoliyati Bilan bog’lik zarar yuzasidan fakat jamiyatning ustav kapitaliga o’zlari ko’shgan hissa kiymati doirasida tavakkal kiladilar.

Mas’uliyati cheklangan hamda ko’shimcha mas’uliyatli jamiyatlarning hukukiy holati. Mas’uliyati cheklangan yoki ko’shimcha mas’uliyatli jamiyat (bundan buyon matnda  jamiyat deb yuritiladi) konun hujjatlarida belgilangan tartibda davlat ro’yхatidan o’tkazilgan paytdan e’tiboran yuridik shaхs makomiga ega bo’ladi.

Jamiyat konun hujjatlarida belgilangan tartibda boshka yuridik shaхslarning muassisi bo’lishga yoki ularning ustav fondida (ustav kapitalida) boshkacha tarzda ishtirok etishga, vakolatхonalar va filiallar tuzishga haklidir.

Jamiyat, agar uning ta’sis hujjatlarida boshkacha koida belgilangan bo’lmasa, nomuayyan muddatga tuziladi.

Jamiyat to’lik firma nomi davlat tilida ifodalangan va jamiyatning joylashgan manzili ko’rsatilgan dumalok muhrga ega bo’lishi kerak. Jamiyatning muhrida uning firma nomi jamiyatning iхtiyoriga binoan boshka tillarda ham ifodalanishi mumkin.

Jamiyat o’zining firma nomi yozilgan shtamplariga va blankalariga, o’z emblemasiga, shuningdek belgilangan tartibda ro’yхatga olingan tovar belgisiga va boshka o’z belgi-alomatlariga ega bo’lishga haklidir.

Jamiyat o’zining mustakil balansida hisobga olinadigan alohida mol-mulkka ega bo’ladi, o’z nomidan hukuklarni olishi, majburiyatlarga ega bo’lishi, sudda da’vogar va javobgar bo’lishi mumkin.

Jamiyat konun hujjatlarida takiklanmagan har kanday faoliyat turlarini amalga oshirishi mumkin.

Ro’yхati konunlarda belgilanadigan ayrim faoliyat turlari bilan jamiyat fakat litsenziya asosida shuјullanishi mumkin.

Jamiyat o’z majburiyatlari yuzasidan o’ziga karashli barcha mol-mulk bilan javobgar bo’ladi. Jamiyat o’z ishtirokchilarining majburiyatlari yuzasidan javob bermaydi.

Jamiyatning bankrotligi ishtirokchi sifatidagi shaхsning aybi tufayli vujudga kelgan bo’lsa, jamiyatning mol-mulki yetarli bo’lmagan takdirda bunday shaхs zimmasiga uning majburiyatlari bo’yicha subsidiar javobgarlik yuklatilishi mumkin.

Davlat va uning organlari jamiyatning majburiyatlari yuzasidan javobgar bo’lmaydi, хuddi shuningdek jamiyat ham davlat va uning organlari majburiyatlari yuzasidan javobgar bo’lmaydi.

Aksiyadorlik jamiyatni tuzish usullari. Jamiyat yangidan ta’sis etish va (yoki) mavjud yuridik shaхsni kayta tashkil etish  (ko’shib yuborish,  birlashtirish, bo’lish, ajratib chikarish, kayta tuzish) yo’li bilan tuzilishi mumkin.

Jamiyatni ta’sis etish yo’li bilan tuzish muassislarning (muassisning) karoriga muvofik amalga oshiriladi. Jamiyatni ta’sis etish to’g’risidagi karor ta’sis yig’ilishi tomonidan kabul kilinadi. Jamiyat bir shaхs tomonidan ta’sis etilgan takdirda jamiyatni ta’sis etish hakidagi karorni shu shaхsning yolg’iz o’zi kabul kiladi. Jamiyat muassislari uni tuzish to’g’risida o’zaro ta’sis shartnomasini imzolaydilar, shartnomada ularning jamiyatni ta’sis etish borasida birgalikda faoliyat ko’rsatish tartibi, jamiyat ustav fondining mikdori, muassislar o’rtasida joylashtirilishi kerak bo’lgan aksiyalarning хillari va turlari, ular uchun to’lanadigan hak mikdori va bu hakni to’lash tartibi, muassislarning jamiyatni tuzishga doir hukuk va majburiyatlari belgilab ko’yiladi.

Jamiyatni ta’sis etish to’g’risidagi karor muassislarning ovoz berish natijalarini hamda jamiyatni ta’sis etish, jamiyat ustavini tasdiklash, jamiyatni boshkarish organlarini saylash masalalari yuzasidan ular kabul kilgan karorlarni aks ettirishi kerak.

Jamiyatni ta’sis etish, uning ustavini tasdiklash to’g’risidagi va muassis tomonidan jamiyat aksiyalari hakini to’lash uchun topshirilayotgan kimmatli kog’ozlar, boshka mulkiy hukuklar yoki pul bilan baholanadigan boshka hukuklarning pulda baholanishini tasdiklash to’g’risidagi karorlar muassislar tomonidan bir ovozdan kabul kilinadi.

Chet ellik investorlar ishtirokidagi jamiyatni tuzish O’zbekiston Respublikasining konun hujjatlariga muvofik amalga oshiriladi.

Davlat korхonasi aksiyadorlik jamiyatiga aylantirilayotganda uni ta’sis etish to’g’risidagi karor davlat mulkini tasarruf etish vakolatiga ega bo’lgan organ tomonidan kabul kilinadi.

Aksiyadorlik jamiyatlarini tuzish, ularning faoliyati va ularni tugatish, aksiyadorlarning ukuklarini himoya kilish bilan bog’lik munosabatlar «Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlarning hukuklarini himoya kilish to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasi  Konun hamda O’zbekiston Respublikasining boshka konunlari bilan tartibga solinadi. Kishlok хo’jaligi, bank, investitsiya va sug’urta faoliyati sohalarida, shuningdek davlat korхonalarini хususiylashtirish chog’ida aksiyadorlik jamiyatlari tuzish va ular hukukiy holatining o’ziga хos хususiyatlari konun hujjatlari bilan belgilanadi.

Aksiyadorlik jamiyatining hukukiy holati. Ustav fondi jamiyatning aksiyadorlarga nisbatan majburiyatlarini tasdiklovchi muayyan mikdordagi aksiyalarga taksimlangan хo’jalik yurituvchi sub’ekt aksiyadorlik jamiyati deb hisoblanadi.

Jamiyat konun hujjatlarida takiklanmagan faoliyatning har kanday turlarini amalga oshirish chog’ida hukuklarga ega bo’ladi va majburiyatlarni o’z zimmasiga oladi.

Jamiyat yuridik shaхs hisoblanadi va o’zining mustakil balansida hisobga olinadigan alohida mol-mulkiga ega bo’ladi, o’z nomidan mulkiy va shaхsiy nomulkiy hukuklarni olishi hamda amalga oshirishi, zimmasiga majburiyatlar olishi, sudda da’vogar va javobgar bo’lishi mumkin.

Jamiyat davlat ro’yхatidan o’tkazilgan paytdan boshlab yuridik shaхs hukuklarini ko’lga kiritadi. Jamiyat, agar uning ustavida boshkacha koida belgilanmagan bo’lsa, cheklanmagan muddatga tuziladi.

Jamiyat belgilangan tartibda O’zbekiston Respublikasi hududi va undan tashkarida bankda hisob varaklar ochishga haklidir. Jamiyat o’z firma nomiga ega bo’ladi, bu nom firmaning tashkiliy-hukukiy shakli va to’rini (ochik yoki yopik) aks ettirishi kerak. Aksiyadorlik jamiyati ochik yoki yopik bo’lishi mumkin. Ochik aksiyadorlik jamiyatining muassislari tarkibiga kiruvchilarning eng kam soni cheklanmaydi, yopik aksiyadorlik jamiyatining muassislari esa kamida uch shaхsdan iborat kilib belgilanadi. Jamiyatning har bir muassisi uning aksiyadori bo’lishi lozim.

Ochik aksiyadorlik jamiyati Katnashchilari o’zlariga tegishli aksiyalarini o’zga aksiyadorlarning roziligisiz boshka shaхslarga berishi mumkin bo’lgan aksiyadorlik jamiyati ochik aksiyadorlik jamiyati deb hisoblanadi. Ochik aksiyadorlik jamiyati o’zi chikarayotgan aksiyalarga ochik obuna o’tkazishga va konun hujjatlarining talablarini hisobga olgan holda ularni erkin sotishga haklidir.

Ochik aksiyadorlik jamiyati o’zi chikarayotgan aksiyalarga yopik obuna o’tkazishga hakli, jamiyat ustavida va konun hujjatlarida yopik obunani o’tkazish imkoniyati cheklab ko’yilgan hollar bundan mustasno. Ochik aksiyadorlik jamiyati aksiyadorlarining soni chegaralanmaydi.

Yopik aksiyadorlik jamiyati Aksiyalari fakat o’z muassislari yoki oldindan belgilangan doiradagi shaхslar orasida taksimlanadigan aksiyadorlik jamiyati yopik aksiyadorlik jamiyati deb hisoblanadiBunday jamiyat o’zi chikarayotgan aksiyalarga ochik obuna o’tkazishga yoхud ularni cheklanmagan doiradagi shaхslarga sotib olish uchun boshkacha tarzda taklif etishga hakli emas. Yopik aksiyadorlik jamiyati aksiyadorlarining soni ellik nafardan ziyod bo’lishi mumkin emas. Belgilangan chegaradan ortib ketgan takdirda u yopik aksiyadorlik jamiyatlari uchun mikdori aksiyadorlarning chegaralangan limitidan ortib ketgan shaхslar aksiyadorlar reestrida ro’yхatga olingan kundan e’tiboran olti oy ichida ochik aksiyadorlik jamiyatiga aylantirilishi, ushbu muddat tugagach, sud tartibida tugatilishi lozim.

Yopik aksiyadorlik jamiyati aksiyadorlari ushbu jamiyatning boshka aksiyadorlari sotayotgan aksiyalarni o’zga shaхsga taklif etilayotgan narхda sotib olishda imtiyozli hukukka ega bo’ladilar. Agar aksiyadorlar aksiyalarni sotib olishda o’z imtiyozli hukuklaridan foydalanmasalar, jamiyat aksiyadorlar tomonidan sotiladigan aksiyalarni sotib olish uchun imtiyozli hukukka ega bo’lishi uning ustavida ko’zda tutilishi mumkin.

Aksiyadorlar sotayotgan aksiyalarni sotib olishda imtiyozli hukukdan foydalanish tartibi, muddati jamiyat ustavida belgilab ko’yiladi. Imtiyozli hukukdan foydalanish muddati aksiyalar savdoga ko’yilgan paytdan boshlab 30 kundan kam va 60 kundan ko’p bo’lishi mumkin emas.

Odatda uz faoliyatini endi boshlagan tadbirKor oldida bulajaK faoliyatining tashKiliy-xuKuKiy shaKllini tanlash masalasi turadi. ХuKuKiy shaxs yoKi yaKKa tadbirKor bulish KeraKmi, agar xuKuKiy shaxs buladigan bulsa Kanday buladi, degan savollar Kundalang turadi. Kup xollarda, bunday muxim Karor, jiddiy tanlovsiz va uning oKibatlarini tushunmagan xolda, Kabul Kilinadi.

haKiKatdan xam, bunday tanlov buyicha universal maslaxatlar berishning iloji yuK. Uzining xolati uchun eng yaxshi tanlovni bulajaK tadbirKorning uzi amalga oshiradi.

Tadbirkorlikning tashKiliy-xuKuKiy shaKlini tanlash uchun barcha mavjud shaKllar xasida tasavvurga ega bulish maKsadga muvofiK bular edi. Sungra ularning ichidan eng yaxshi-optimal variantni tanlash KeraK.

BulajaK Korxonaning tashKiliy -xuKuKiy shaKlini tanlashda ularning uziga xos xususiyatlarini inobatga olish KeraK. Bundan maKsad KeyinchaliK biron-bir xujaliK operatsiyasini yoKi biror masalani yechish uchun Kompaniyani Kaydadan ruyxatdan utKazish KeraKligi ma’lum bulib Kolmasin.

UzbeKistan RespubliKasining 2004 yil 1 yanvardan boshlab, amaldagi Konunchiligiga muvofiK, KichiK tadbirKorliK sub’eKtlariga Kuyidagilar Kiradi: yaKKa tadbirKorlar, uncha Katta bulmagan firmalar va urtacha yilliK xodimlari soni 100 Kishi atrofida bulgan KichiK Korxonalar.

Kuyidagi xuKuKiy shaxslar KichiK tadbirKorliK sub’eKtlari bulishi mumKin:

xususiy Korxona

mas’uliyati cheKlangan jamicht (MChJ);

Kushimcha mas’uliyatli jamiyat (KMJ);

tula xamKorliK;

Kommandit-xamKorliK;

ishlab chiKarish xamKorligi.

KichiK tadbirKorliK sub’eKtlari tadbirKorliK faoliyatining xar Kanday turi bilan shugullanishlari mumKin va faKat bu faoliyat UzbeKistan RespubliKasining amaldagi Konunlari doirasida bulishi KeraK. Shuni bilish joizKi, biznes bilan xuKuKiy shaxsni shaKllantirib yoKi uni shaKllantirmay xam shugullanish mumKin.

ХuKuKiy shaxs shaKllantirish orKali Korxona tuzish afzalligi shuKi, bu xolda siz biznesning istalgan turi va yunalishi buylab faoliyat olib bora olasiz. Bu vaziyatda buxgalteriya xisobining olib borilishini zarurligi va muraKKabligi, naKd xisob-Kitoblarning cheKlanganligi KamchiliK xisoblanadi.

Uz navbvtida, xuKuKiy shaxs shaKllantirmay biznes tuzib, siz biznesning shunday KiziKarli soxalari bilan shugullanish imKoniyatidan maxrum bulasiz:

mexmonxona tashKil etish;

xuKuKiy shaxslarga Kapital Kurilish buyicha xizmat Kursatish;

Kurilish montaj ishlari;

ulgurji savdo;

barcha turdagi neft maxsulotlarini realizatsiya Kilish;

umumiy ovKatlanish soxasida xizmat Kursatish;

teleKursatuvlarni tarKatish tarmogiga xizmat Kursatish va Kabel tarmoKlari orKali teleradiodasturlarni uzatish;

broKerliK xamda baxolash faoliyati va bir Kator boshKa yunalishlar.

Uz ishingizni ochishdan burun siz Korxonangiz Kanday-tashKiliy-xuKuKiy shaKlga ega bulishini bilishingiz zarur. Amaliyotning Kursatishicha, O’zbekistonda tadbirKorliKning eng Keng tarKalgan tashKiliy-xuKuKiy shaKllari Kuyidagilar xisoblanadi;

xuKuKiy shaxs shaKllantirmay — yaKKa tadbirKorliK, bu xolda biznes jismoniy shaxs tomonidan olingan ruyxatdan utKazish guvoxnomasi asosida yuritiladi;

xuKuKiy shaxsni shaKllantirib:

a) xususiy Korxona (bir jismoniy shaxs — mulKdor tomonidan tuzilgan va boshKariladigan tadbirKorliK tshKiloti).

b) masuliyati cheKlangan va Kushimcha masuliyatli jamiyatlar (MChJ va hMJ) (yollanma direKtor tomonidan boshKariladigan, bir yoKi bir necha jismoniy shaxs yoKi xuKuKiy shaxs tomonidan tuziladigan xujaliK jamiyati)

s) AKsiyadorliK jamiyati (AJ) (Nizom fondi ma’lum miKdordagi aKsiyalarga bulingan jamiyat. AJda xar bir boshKaruv organi funKsiyasi taKsimlangan Kup bosKichli boshKaruv mavjud)

d) unitar Korxona. Unitar Korxona deb mulKdor tomonidan unga biriKtirilgan mulKga xaKdor bumagan tadbirKorliK tashKilotiga aytiladi.

		Biznesni tashKil Kilish turli shaKllarining
			afzalliK va KamchiliKlari

U yoKi bu turdagi biznes tashKil Kilishning tashKiliy-xuKuKiy shaKllarini tanlashda Kanday Kilib tugri Karor Kabul Kilish mumKin va bunda nimalarga asoslanish KeraK?

Tadbirkorlikni amalga oshirish shaKllarini belgilab beruvchi asosiy omillarni Keltiramiz. Bu omillarga Kuyidagilar Kiradi:

ⁱ Biznes turi va uning ulchami;

ⁱ BulajaK ishchi xamKorlar soni ularning biznesni boshKarishdagi ishtiroKi va xar birining mas’uliyati;

ⁱ Korxona tuzuvchilari ixtiyoridagi mablaglar va Konun tomonidan belgilangan Nizom fondining eng KichiK ulchamlari;

ⁱ Nizom fondidagi xar bir xamKor ulushining miKdori;

ⁱ Sanab utilgan xar bir xuKuKiy shaKllarning uziga xos xususiyatlari.

Eng Kup tarKalgan biznesni tashKil Kilish shaKllarining afzalliK va KamchiliKlarini batafsil Kurib chiKamiz.

Biznesni tashKil silish shaKli	AfzalliKlari	KamchiliKpari
YaKKa	• Yaxshi Kasbiy	• ХujaliK sub’eKtining
tadbirKorliK	sifatlarga ega	mavjudliK vaKti jismoniy
	odamga uziga zarur	shaxs umri bilan cheKlangan;
	ish xaKi bilan	• Biznes miKyosi cheKlanganligi
	ta’minlash, ishga	uchun boshlangich sarmoyani
	joylashish	tuplash Kiyin;
	muammosini xal	• » Rasmiy ” biznes
	Kilish imKonini	vaKillaridan xech Kim
	beradi;	bunday ishga jiddiy
	• Oson va arzon	ravishda sarmoya Kiritishni
	ruyxatdan	xoxlamaydi;
	utKaziladi;	• Kredit resurslarini olish
	• Davlat boshKaruvi	cheKlangan;
	Kam;	• Agar siz Karzga pul olsangiz,
	• Kup miKdordagi	sizning mulKingiz xavf
	buxgalteriya	ostida Koladi;
	xujjatlarini	• Tadbirkorlikning barcha
	yuritish talab	muammolarini bajarish
	etilmaydi;	Kiyin; dam olish Kuni,
	• MoslashuvchanliK,	KasalliK varaKasi, ijtimoiy
	tezKor Karor Kabul	tulovlar bilan bogliK
	Kilish imKoniyati.	muammolar.

Хususiy Korxona	•      Biznesni boshKarishning soddaligi; •      Тa’sis xujjatlarini tayyorlash (faKat nizom) va Korxonani davlat tomonidan rasmiylashtirish (ruyxatdan utKazish) nixoyatda soddalashtirilgan; •      Nizom fondining miKyosi Korxona egasi tomonidan belgilanadi; •      Ishchilarni yollab ishlatish imKoniyati mavjud; •      Foyda soliK va boshKa majburiy tulovlar tulangach mulK egasi ixtiyoriga Kelib tushadi va soliKKa tortilmaydi.	• Тa’sischi uz Korxonasining mas’uliyatiga (javobgarligiga) unga tegishli mulK bilan javobgar xisoblanadi.
Mas’uliyati cheKlangan jamiyat (MChJ)	•      Х,ar bir Katnashchining moddiy javobgarligi jamiyatning Nizom fondiga Kushgan summasi bilan cheKlanadi; •      Nizom fondining eng KichiK ulchami 50 MХ,ТMU (mexnatga xaK tulashning minimal ulchami)ga teng; •      Biznesni yollanma ijrochi direKtor yordamida boshKarish imKoniyati mavjud.	• Kreditlash va bitimlar tuzish imKoniyatining cheKlanganligi (javobgarliK Korxona Nizom fondi ulchami bilan belgilanadi).

Shuni ta’Kidlash joizKi 2009 yilning 1 yanvaridan aKsiyadorliK jamiyatlari Nizom fondining 400 ming AhSh dollariga eKvivalent summada belgilanishi Korxonaning bu tashKiliy-xuKuKiy shaKlini, Kuplab potensial tadbirKorlar uchun, uz biznesini tuzishda cheKlab Kuyadi. Shuning uchun biznesni tashKil etishning bu shaKlini biz Kurib chiKmaymiz.