Informatika fanidan 10 sinflar uchun imtihon javoblari
2020 — 2021 oquv yili uchun
Informatika 10-sinf imtihon savollariga javoblari
1-bilet
— 9 ta satr va 6 satrli jadval hosil qilamiz;
-2-satr kataklarini birlashtirib,”Be’rilgan sonning darajalarini hisoblash” matnini yozamiz;
-A ustunga a sonning qiymatlarini kiritamiz;
-MsExcel da Вставка— вставка формулу ketma-ketligini tanlaymiz, a ning shartda berilgan qiymatlarini kiritamiz;
-B4 katakda berilgan sonning kvadrati ya’ni =$A4*A4 amali bajariladi. Ushbu katakning o’ng pastki burchagiga sichqonchaning ko’rsatkichini keltirib,chap tugmasi bosilgan holda ustun bo’yicha pastga qarab siljitiladi va B7 katakda to’xtatiladi;
-B7 katakning o‘ng pastki burchagiga sichqonchaning ko’rsatkichi keltirilib, chap tugmasi bosilgan holda B7:17 oraliqda siljitiladi. Natijada quyidagi ko’rinishga ega bo’lamiz.
2.Ma’lumotlar omborini boshqarish tizimi(MOBT)-foydalanuvchilar tomonidan MO ni yaratish,to’ldirish va birgalikda qo’llash uchun mo’ljallangan dasturiy vositalar tizimidir.
MOBT lariga MS Access, Openoffice.org kabi dasturiy vositalar misol bo’la oladi.
3.Delphi dasturida yaratiladigan ilovalar proyektlar(loyihalar) deb ataladi va maxsus Projects papkasida saqlanadi. Ular paskalda yaratilga ilovalardan ancha murakkab bo’lib, ularni saqlash uchun bir nechta fayl kerak. Paskalda yaratilgan dasturni saqlash uchun bitta fayl yetarli va unda yaratilgan barcha dasturlarni bitta papkada saqlash mumkin. Lekin delphida bunday qilib bo’lmaydi,chunki turli loyihalarning bir xil nomli fayllari birining o’rniga ikkinchisini saqlab qo’yadi. Bundan ko’rinib turibdiki paskalda yaratilgan dasturni delhiga kiritsak xatolik yuz beradi.
b) Excelda $ belgisi electron jadvallarda absolyut adres xususiyatin ifodalash uchun bu belgidan foydalaniladi.
2-bilet
a) Bu amal bajarilgandan keyin C4 katakda 2 degan javob chiqadi;
b)НОД funksiyasi O’zbek tilidagi EKUB ga mos keladi. Misol uchun: = НОД(6;2) bo’lsa javob 2 chiqadi.
2.MO tuzishning asosiy usullari quyidagilardan iborat:
-Ierarxik(shajara) model- bu modelda ma’lumot daraxtsimon ko’rinishda saqlanadi. Ishlash birligi yozuvdir;
-Tarmoq model- bu modelda daraxtsimon bog’lanishm bo’lsada,tugunlardagi tarmoqlanishlarga cheklanish yo’q;
-Relyatsion(o’zaro bog’langan) model- bu modelda ma’lumotlar jadval ko’rinishida saqlanadi.
3.Delphi dasturlash muhitida ishlash jarayonida quyidagi kengaytmali fayllar bilan ishlanadi:
-loyiha fayli,kengaytmasi .dpr;
-paskal moduli fayli, kengaytmasi .pas;
-komponentalar joylashgan fayl,kengaytmasi .deu;
-formalar joylashgan fayl, kengaytmasi .dfm;
-ma’lumotlar bazasi fayli, kengaytmasi .dbf.
3-bilet
1.
a)
— 9 ta satr va 6 satrli jadval hosil qilamiz;
-2-satr kataklarini birlashtirib,”Be’rilgan sonning darajalarini hisoblash” matnini yozamiz;
-A ustunga a sonning qiymatlarini kiritamiz;
-MsExcel da Вставка— вставка формулу ketma-ketligini tanlaymiz, a ning shartda berilgan qiymatlarini kiritamiz;
-B4 katakda berilgan sonning kvadrati ya’ni =$A4*A4 amali bajariladi. Ushbu katakning o’ng pastki burchagiga sichqonchaning ko’rsatkichini keltirib,chap tugmasi bosilgan holda ustun bo’yicha pastga qarab siljitiladi va B7 katakda to’xtatiladi;
-B7 katakning o‘ng pastki burchagiga sichqonchaning ko’rsatkichi keltirilib, chap tugmasi bosilgan holda B7:17 oraliqda siljitiladi. Natijada quyidagi ko’rinishga ega bo’lamiz.
b) Excelda $ belgisi electron jadvallarda absolyut adres xususiyatin ifodalash uchun bu belgidan foydalaniladi.
Ierarxik(shajara) model- bu modelda ma’lumot daraxtsimon ko’rinishda saqlanadi. Ishlash birligi yozuvdir. Shajara usuli Ierarxik usul deb ham yuritiladi.
Delphida Find buyrug’I asosiy oynaning Search bo’limida joylashgan.
4- billet
a)Bu amal bajarilgandan keyin E1 katakda Abdullajonov Arraboy Ibrohim o’g’li hosil bo’ladi
b)Сцепить(matn1; matn2; …)- bir nechta matnni bitta matnga o’tkazadi;
Masalan = Сцепить(14;”-fevral”)=”14-fevral”.
2.Ma’lumotlarni ikki xil usuldan foydalanib olish mumkin. Bular tuzilmalashtirilgan va tuzilmalashtirilgan:
-Tuzilmalashtirilmagan- bu ma’lumotlarni tasvirlash usuli haqida kelishuv bo’lmasa, u holda ular tuzilmalashtirilmagan deyiladi;
-Tuzilmalashtirilgan – bu ma’lumotlarni tasvirlash haqidagi kelishuv bo’lsa, u holda ular tuzilmalashtirilgan deyiladi.
5-bilet
Bu amal belgilangan yacheykadagi sonlarni bir-biriga ko’paytiradi.
2.Ma’lumotlar omborini boshqarish tizimi(MOBT)-foydalanuvchilar tomonidan MO ni yaratish,to’ldirish va birgalikda qo’llash uchun mo’ljallangan dasturiy vositalar tizimidir.
MOBT lariga MS Access, Openoffice.org kabi dasturiy vositalar misol bo’la oladi.
3.Imtihon biletida RTOfloa funksiya deyilgan, lekin bu Floattostr bo’ladi.
Floattostr(n) funksiyasi haqiqiy n sonni tasvirlovchi satr, ya’ni haqiqiy sonni satr ko’rinishiga o’tkazib beradi.
6-bilet
a)Manashuni kiritasiz. Natija:
b) ЗАМЕНИТЬ(eski matn; qaysi o’rindan nechtasi o’rniga; yangi matn) funksiyasi- eski matnning belgilarini ko’rsatilgan joydan boshlab berilgan sondagi belgilarni yangisiga almashtirib beradi;
Корень funksiyasi esa berilgan sondan kvadrat ildiz oladi;
2.Ma’lumotlar omborini boshqarish tizimi(MOBT)-foydalanuvchilar tomonidan MO ni yaratish,to’ldirish va birgalikda qo’llash uchun mo’ljallangan dasturiy vositalar tizimidir.
MOBT lariga MS Access, Openoffice.org kabi dasturiy vositalar misol bo’la oladi.
Floattostr(n) funksiyasi haqiqiy n sonni tasvirlovchi satr, ya’ni haqiqiy sonni satr ko’rinishiga o’tkazib beradi.
7-bilet
1.a) Kiriting: Natija:
b) Ms Excel da quyidagicha xatolik sodir bo’lsa ########## siz bilingki, ma’lumot katakka sig’magan bo’ladi
Ms Accessda asosiy menyular ketma-ketligi :1-Файл, 2-Главная, 3-Создание, 4-Внешнине, 5-Работа с базами данных
6-Поля , 7-Таблица .
3.Delphi dasturlash tilida paskaldagi kabi 1) for I:=N1 to N2 do
2)while do
3)repeat until .
8-bilet
1.A) B3 bo’ladi.
b) #ПУСТО! Xatoligi sodir bo’lganda katakka noto’g’ri oraliqda qiymat kiritilgan.
Ms Accessda asosiy menyular ketma-ketligi :
3.Implementation-modulning dastur va modullar uchun yopiq, ya’ni ko’rinmaydigan qismning boshlanishini bildiradi. Bu yerda interfeys qismida aniqlangan protsedura va funksiyalar yana bir marta ko’rsatilishi shart(ularning sarlavhalari bir xil bo’lishi kerak) .
9-bilet
a)C1 yacheykaga =A1+B1 formulani kiritamiz va A1=15 B1=10 bo’lgan holat uchun C1 katakda 25 natija chiqadi.
b) #3HAЧ! Kabi xatolik sodir bo’lsa demak yacheykada formulada mumkin bo’lmagan ifodalarqatnashmoqda, masalan:krill shriftida o’zgaruvchilar ishlatilayotgan bo’lishi mumkin.
2.MO tuzishning asosiy usullari quyidagilardan iborat:
-Ierarxik(shajara) model- bu modelda ma’lumot daraxtsimon ko’rinishda saqlanadi. Ishlash birligi yozuvdir;
-Tarmoq model- bu modelda daraxtsimon bog’lanishm bo’lsada,tugunlardagi tarmoqlanishlarga cheklanish yo’q;
-Relyatsion(o’zaro bog’langan) model- bu modelda ma’lumotlar jadval ko’rinishida saqlanadi.
3.Implementation-modulning dastur va modullar uchun yopiq, ya’ni ko’rinmaydigan qismning boshlanishini bildiradi. Bu yerda interfeys qismida aniqlangan protsedura va funksiyalar yana bir marta ko’rsatilishi shart(ularning sarlavhalari bir xil bo’lishi kerak) .
10-bilet
a) Kiriting: Natija:
b) CЧЁТЕСЛИ(blok;shart) –shartni qanoatlantiruvchi blokning bo’sh bo’lmagan katakchalari sonini aniqlaydi.
11- billet
a) Kiriting: Natija:
b) CЧЁТЕСЛИ(blok;shart) –shartni qanoatlantiruvchi blokning bo’sh bo’lmagan katakchalari sonini aniqlaydi.
“MS Access 2010” dasturida «Логический» tasvirlanadigan maydoning
Vazifasi- Bu maydonda “Ha” yoki “Yo’q” qiymatlarini saqlaydi. Ms Access da “1” – “Ha” va “0” – “Yo’q” holatlarida ishlatiladi.
// bu belgi Delphi da ko’pincha kommentariya yozish uchun ishlatiladi. Misol uchun biror bir dastur kodi kiritilayotganda u kod nimani bildirishini yozib ketiladi.
12-bilet
a)#ПУСТО! Xatoligi sodir bo’lganda katakka noto’g’ri oraliqda qiymat kiritilgan.
b) #ИМЯ? Ms Excel formuladagi o’zgaruvchining nomini aniqlay olmadi.
«Числовой» tasvirlanadigan maydon-Raqamli maydon turi raqamli qiymatlarni saqlaydi,ularning diapazoni maydon o’lchami parametrida aniqlanadi.
3.Delphi dasturida not inkor amali true va false kabi mantiqiy amallar ko’p uchraydi. Negaki ko’plab dastur komponentalarining qiymatlari true va false
13-bilet
1.a) #ССЫЛКА!-xatoligi qachonki katakka noto’g’ri murojaat qilinganda yuzaga keladi.
b)
“MS Access 2010” dasturida «Дата/время» tasvirlanadigan maydoning
Vazifasi-
3.Delphi dasturida tuzilgan proyektga yangi forma qo’shish uchun :
File bo’limining New bandini tanlaymiz va hosil bo’lgan menyudan Form ni tanlaymiz
14-bilet
a. MS Excel 2010 da fayllar qanday kengaytmasi .xlsx;
b.########### xatolik sodir bo’lganda ma’lumot katakka sig’maganligini bilamiz
“MS Access 2010” dasturida Tartiblangan ma’lumotlarni bekor qilish
uchun Таблицы buyrug’ tanlanadi.
3.
“Delphi dasturida” Obyektga mo’lgallangan dasturlash tillari:
Obyektga mo’ljallangan yondoshuv (OMYo) bir kunda o’ylab topilgan emas. Uning paydo bo’lishi dasturiy ta’minotning tabiiy rivojidagi navbatdagi pog’ona xolos. Vaqt o’tishi bilan qaysi uslublar ishlash uchun qulay-u, kaysinisi noqulay ekanini aniqlash oson bo’lib bordi. OMYo eng muvaffaqiyatli, vaqt sinovidan o’tgan uslublarni o’zida samarali mujassam etadi.
Dastlab dasturlash anchayin boshqotirma ixtiro bo’lib, u dasturchilarga dasturlarni kommutasiya bloki orqali kompyuterning asosiy xotirasiga to’g’ridan-to’g’ri kiritish imkonini berdi. Dasturlar mashina tillarida ikkilik kurinishda yozilar edi. Dasturlarni mashina tilida yozishda tez-tez xatolarga yo’l qo’yilar edi, eng ustiga ularni tuzilmalashtirish imkoni bo’lmagani tufayli, kodni kuzatib borish amalda deyarli mumkin bo’lmagan hol edi. Bundan tashqari, mashina kodlaridagi dastur tushunish uchun g’oyat murakkab edi.
Vaqt o’tishi bilan kompyuterlar tobora kengroq qo’llana boshladi hamda yuqoriroq darajadagi prosedura tillari paydo bo’ldi. Bularning dastlabkisi FORTRAN tili edi. Biroq obyektga mo’ljallangan yondoshuv rivojiga asosiy ta’sirni keyinroq paydo bo’lgan, masalan, ALGOL kabi prosedura tillari ko’rsatdi. Prosedura tillari dasturchiga axborotga ishlov berish dasturini pastroq darajadagi bir nechta proseduraga bo’lib tashlash imkonini beradi. Pastroq darajadagi bunday proseduralar dasturning umumiy tuzilmasini belgilab beradi. Ushbu proseduralarga izchil murojaatlar proseduralardan tashkil topgan dasturlarning bajarilishini boshqaradi.
Dasturlashning bu yangi paradigmasi mashina tilida dasturlash paradigmasiga nisbatan ancha ilg’or bo’lib, unga tuzilmalashtirishning asosiy vositasi bo’lgan proseduralar qo’shilgan edi, Maydaroq funksiyalarni nafaqat tushunish, balki sozlash ham osonroq kechadi. Biroq, boshqa tomondan, prosedurali dasturlash koddan takroran foydalanish imkonini cheklab qo’yyadi. Buning ustiga dasturchilar tez-tez «makaron» dasturlar ham yozib turishganki, bu dasturlarni bajarish likopdagi spagetti uyumini ajratishga o’xshab ketar edi. Va, nihoyat, shu narsa aniq bo’ldiki, prosedurali dasturlash usullari bilan dasturlarni ishlab chiqishda diqqatni ma’lumotlarga qaratishning o’zi muammolarni keltirib chiqarar ekan. Chunki ma’lumotlar va prosedura ajralgan, ma’lumotlar inkapsullanmagan. Bu nimaga olib keladi? Shunga olib keladiki, har bir prosedura ma’lumotlarni nima qilish kerakligini va ular qayerda joylashganini bilmog’i lozim bo’ladi. Agar prosedura o’zini yomon tusa-yu, ma’lumotlar ustidan noto’g’ri amallarni bajarsa, u ma’lumotlarni buzib qo’yishi mumkin. Har bir prosedura ma’lumotlarga kirish usullarini dasturlashi lozim bo’lganligi tufayli, ma’lumotlar taqdimotining o’zgarishi dasturning ushbu kirish amalga oshirilayotgan barcha o’rinlarining o’zgarishiga olib kelar edi. Shunday qilib, xatto eng kichik to’g’rilash ham butun dasturda qator o’zgarishlar sodir bo’lishiga olib kelar edi.
Modulli dasturlashda, masalan, Modula2 kabi tilda prosedurali dasturlashda topilgan ayrim kamchiliklarni bartaraf etishga urinib ko’rildi. Modulli dasturlash dasturni bir necha tarkibiy bo’laklarga, yoki, boshqacha qilib aytganda, modullarga bo’lib tashdlaydi. Agar prosedurali dasturlash ma’lumotlar va prosedsralarni bo’lib tashlasa, modulli dasturlash, undan farqli o’laroq, ularni birlashtiradi. Modul ma’lumotlarning o’zidan hamda ma’lumotlarga ishlov beradigan proseduralardan iborat. Dasturning boshqa qismlariga moduldan foydalanish kerak bo’lib qolsa, ular modul interfeysiga murojaat etib qo’yaqoladi. Modullar barcha ichki axborotni dasturning boshqa qismlarida yashiradi.
Biroq modulli dasturlash ham kamchiliklardan holi emas. Modullar kengaymas bo’ladi, bu degani kodga bevosita kirishsiz hamda uni to’g’ridan-to’g’ri o’zgartirmay turib modulni qadamma-qadam uzgartirish mumkin emas. Bundan tashqari, bitta modulni ishlab chiqishda, uning funksiyalarini boshqasiga o’tkazmay (delegat qilmay) turib boshqasidan foydalanib bo’lmaydi. Yana garchi modulda turni belgilab bo’lsa-da, bir modul boshqasida belgilangan turdan foydalana olmaydi.
Modulli va prosedurali dasturlash tillarida tuzilmalashtirilgan va tuzilmalashtirilmagan ma’lumotlar o’z «tur»iga ega. Biroq turni kengaytirish usuli, agar «agregatlash» deb ataluvchi usul yordamida boshqa turlarni yaratishni hisobga olmaganda, mavjud emas.
Va, nihoyat, modulli dasturlash – bu yana proseduraga mo’ljallangan gibridli sxema bo’lib, unga amal qilishda dastur bir necha proseduralarga bo’linadi. Biroq endilikda proseduralar ishlov berilmagan ma’lumotlar ustida amallarni bajarmaydi, balki modullarni boshqaradi.
Obyektga mo’ljallangan dasturlash (OMD) modulli dasturlashdan keyingi mantiqiy pog’onani egallaydi, u modulga nasldan-naslga o’tishni va polimorfizmni qo’shadi. OMD dan foydalanr ekan, dasturchi dasturni bir qator oliy darajali obyektlarga bo’lish yo’li bilan tizimlashtiradi. Har bir obyekt hal qilinayotgan muammoning ma’lum bir tomonini modellashtiradi. OMD endilikda dasturni bajarish jarayonini boshqarish uchun dasturchi diqqatini proseduralarni ketma-ketlikda chaqirib olish ro’yxatini tuzib o’tirishga qaratmaydi. Buning o’rniga obyektlar o’zaro aloqada bo’ladi. OMYo yordamida ishlab chiqilgan dastur hal qilinayotgan muammoning amaldagi modeli bo’lib xizmat qiladi.
Dasturga obyektlar atamalari bilan ta’rif berish dasturiy ta’minotni ishlab chiqishning eng tushunarli usulidir. Obyektlar hamma narsani obyekt nima qilayotgani nuqtai nazaridan idrok etishga, ya’ni uning hatti-xarakatlarini hayolan modellashtirishga majbur qiladi. Shu tufayli obyektga yondoshishda u dasturning bajarilishi jarayonida qanday ishlatiladi degan nuqtai nazardan biroz e’tiborni chalg’itish mumkin. Shunday qilib, dasturni yozish jarayonida haqiqiy dunyoning tabiiy atamalaridan foydalanish mumkin. Dasturni alohida proseduralar va ma’lumotlar shaklida (kompyuter dunyosi atamalarida) qurish o’rniga, obyektlardan iborat dastur qurish mumkin. Obyektlar otlar, fe’llar va sifatlar yorlamida haqiqiy dunyoni dasturda modellashtirishga imkon beradi. Joriy qilish (realizasiya) hatti-xarakatlar qanday bajarilayotganini belgilaydi. Dasturlash atamalarida joriy qilish – bu dasturiy kod.
Yechilayotgan masala atamalari bilan fikrlab, joriy qilishning mayda-chuyda detallarida o’ralashib qolish havfidan qochish mumkin. Albatta, ayrim oliy darajadagi obyektlar kompyuter bilan aloqa qilishda past darajadagi, mashinaga mo’ljallangan usullardan foydalanishi lozim. Biroq obyekt bu aloqani tizimning boshqa qismlaridan izolyasiya qiladi.
Obyekt dastur konsturksiyasi bo’lib, unda holat va hatti-xarakat inkapsulalangan bo’ladi. Obyekt holati bu ichki obyekt o’zgaruvchanlari qiymatlarining yig’indisidir.
Ichki o’zgaruvchan deb obyekt ichida saqlanadigan qiymatga aytiladi.
Mohiyat e’tibori bilan, obyekt bu sinfning ekzemplyari (nushalaridan biri)dir.
OMD, haqiqiy dunyo kabi, obyektlardan tashkil topadi. Obyektga mo’ljallangan sof dasturlash tilida, eng dastlabki, bazaviy, butun, mantiqiy turlardan tortib, to sinflarning murakkabroq nushalarigacha, barchasi obyekt hisoblanadi. Biroq obyektga mo’ljallangan tillarning hammasi ham bu darajada chuqurlashib ketmagan. Ayrim tillarda (masalan, Java kabi) int va float ga o’xshash oddiy primitivlar obyekt sifatida olib qaralmaydi.
OMD obyektlari, haqiqiy olam obyektlari kabi, o’z xususiyatlari va xatti-harakatlari bo’yicha tasniflanadi.
Biologiyada itlar, mushuklar, fillar va odamlar sut emizuvchilarga kiradi. Bu turli xildagi jonivorlarni umumiy xususiyatlar birlashtirib turadi. Xuddi shunday, dasturiy ta’minot olamida ham obyektlar bitta yoki bir nechta sinflarga mansub bo’ladi.
Bitta sinfga mansub obyektlarga umumiy xususiyatlar xos bo’ladi. Boshqacha qilib aytganda, sinf obyektni tavsiflaydigan xususiyatlar va xulq-atvorlarni, shuningdek, va bu eng muhimidir, obyekt javob beradigan xabarlarni belgilab beradi. Biron bir obyekt boshqa obyektning xulq-atvoriga ta’sir ko’rsatgan vaqtda, u bu ta’sirni bevosita ko’rsatmaydi, balki undan qandaydir bir qo’shimcha axborotdan foydalangan holda o’zini-o’zi o’zgartirishni iltimos qiladi. Odatda bu «xabarni jo’natish» deb ataladi.
Sinf umumiy xususiyatlar va xulq-atvorga ega bo’lgan obyektlarni birlashtiradi. Bitta sinfga mansub obyektlar bir xil xususiyatlarga ega bo’lib, bir xil xatti-harakat namoyon etadi.
Sinflar shablon (qolip)ga o’xshaydi: ular obyektlarning ekzemplyarlari (nushalari)ni tayyorlash uchun qo’llanadi.
Belgilar – sinfning tashqaridan ko’rinib turgan xususiyatlari.
Obyekt ichki o’zgaruvchiga bevosita kirishni taqdim etganda yoki usul yordamida qiymatni qaytargandagina, o’z belgilarini namoyon qilishi mumkin.
Xulq-atvor – xabarga yoki holatning o’zgarishiga javoban obyekt tomnidan bajariladigan xatti-harakatlar. U obyekt nima qilayotganini bildiradi.
Bir obyekt ikkinchi obyekt ustida xatti-harakatlar bajarib, uning xulq-atvoriga ta’sir ko’rsatishi mumkin. «Xatti-harakat» atamasi o’rniga «usulni chaqiirish», «funksiyani chaqirish» yoki «xabarni uzatish» atamalari qo’llanadi. Muhimi bu atamalarning qaysi biri qo’llanayotganida emas, albatta, muhimi bu xatti-harakatlar obyekt xulq-atvorini namoyon qilishga da’vat etishidadir.
Obyektlar o’rtasida aloqa obyektga mo’ljallangan dasturlashning muhim tarkibiy qismidir. Obyektlar o’zaro aloqasining ikkita asosiy usuli mavjuddir.
Birinchi usul: obyektlar biri ikkinchisidan mustaqil ravishda mavjud bo’ladi. Agar alohida obyektlarga o’zaro aloqa kerak bo’lib qolsa, ular bir-birlariga xabar jo’natadi.
Obyektlar bir-birlari bilan xabarlar yordamida aloqa qiladi. Xabar olgan obyekt ma’lum xatti-harakatlarni bajaradi.
Xabar uzatish bu obyekt holatini o’zgartirish maqsadida uslubni chaqirib olish yoki xulq-atvor modellaridan birini qo’llashning o’zginasidir.
Ikkinchi usul: obyekt tarkibida boshqa obyektlar bo’lishi mumkin. Xuddi OMD da bo’lganidek, dastur obyektlardan tashkil topganidek, obyektlar ham, o’z navbatida, agregasiya yordamida boshqa obyektlardan jamlanishi mumkin. Ushbu obyektlarning har bittasida uslub va belgilarga ega bo’lgan interfeys mavjud bo’ladi.
Xabar – obyektga mo’ljallangan yondoshuvning muhim tushinchasi. Xabarlar mexanizmi tufayli obyektlar o’z mustaqilligini saqlab qolishi mumkin. Boshqa biron obyektga xabar jo’natayotgan obyekt uchun xabar olgan obyekt talabdagi xatti-harakatni qanday bajarishi unchalik muhim emas. Unga xatti-harakat bajarilganligining o’zi muhimdir.
15-bilet
1.a)Ms Excel 2010 da soda va murakkab funksiyalar grafiklarini hosil qiliw uchun Вставка bo’limidan График bandi orqali hosil qilinadi.
b) #ПУСТО! Xatoligi sodir bo’lganda katakka noto’g’ri oraliqda qiymat kiritilgan.
2.Qo’shish(Вложение)- bu maydonda matematik funksiyalar bilan ishlash imkoniyati yaratiladi
3.Delphi 7 da ilovalar Приложение deb ham yuritiladi. Delphida yangi ilova hosil qiliw uchun File bo’limidan New bandini va hosil bo’lgan yangi menyuning Application bandini tanlaymiz
16-bilet
1.a) MS Excel 2010 dagi ФАКТР funksiyasi : Argument sifatida berilgan butun son faktorialini hisoblaydi.
b) funksiyasi excelda
x^2+x*2+КОРЕНЬ(3) kabi yoziladi
Qo’shish(Вложение)- bu maydonda matematik funksiyalar bilan ishlash imkoniyati yaratiladi
Implementation-modulning dastur va modullar uchun yopiq, ya’ni ko’rinmaydigan qismning boshlanishini bildiradi. Bu yerda interfeys qismida aniqlangan protsedura va funksiyalar yana bir marta ko’rsatilishi shart(ularning sarlavhalari bir xil bo’lishi kerak) .
17-bilet
1.a)MS Excel 2010 dagi LN funksiyasi argumentdan Natural lgarifm olish uchun ishlatiladi.
b) Ms Excel 2010 da soda va murakkab funksiyalar grafiklarini hosil qiliw uchun Вставка bo’limidan График bandi orqali hosil qilinadi.
2.
3.Dastur matnini kompyuter tushunadigan mashina kodiga o’girish uchun maxsus ishlab chiqarilgan translyator degan dastur bajaradi
18-bilet
1.a) MS Excel 2010 dagi EXP funksiyasi Argumentning eksponensialini hisoblaydi.
b) a)Manashuni kiritasiz. Natija:
“MS Access 2010” dasturidagi amallar:
-Matematik amallar
-Matematik munosabat amallari
-Mantiqiy amallar
Shuningdek funksiyalardan:
-Matematik funksiyalar
-Statistik funksiyalar
3.
19-bilet
a)MS Excel 2010 dagi SIN funksiyasi sonning sinusini hisoblaydi.
b) Avval Ms Excel ga quyida berilgan kodni kiritng so’ngra ENTER klavishini bosing. Natija 9 chiqadi
“MS Access 2010” dasturidagi amallar:
-Matematik amallar
-Matematik munosabat amallari
-Mantiqiy amallar
Shuningdek funksiyalardan:
-Matematik funksiyalar
-Statistik funksiyalar
3.
20-bilet
a)НОД funksiyasi O’zbek tilidagi EKUB ga mos keladi. Misol uchun: = НОД(6;2) bo’lsa javob 2 chiqadi.
b) MS Excel 2010 da ishlash jaroyonida hisoblash formulasida 0 raqamiga bo’lish holatida #ДЕЛ/0 xatolik yuzaga
21-bilet
a)НОК funksiyasi O’zbek tilidagi EKUК ga mos keladi. Misol uchun: = НОД(6;2) bo’lsa javob 6 chiqadi.
b)Rasmda ko’rsatilgan formulani kiriting: natija:
2.
22-bilet
1.a)ПРоизвед funksiyasi kiritilgan yacheykadagi sonlarni bir-biriga ko’paytiradi.
b)A1=5, B1=3 C1=МАКС(A1:B1) bo’lsa C1 katagidagi natija 5 bo’ladi. Negaki Makc funksiyasi yacheykadagi sonlardan eng kattasini topadi.
2.Ms Access 2010 da jadval hosil qilib,ularga ma’lumotlarni kirtish 3 xil usulda amalga oshirish mumkin:
-Ma’lumotlarni to’g’ridan-to’g’ri kiritish;
—Режим—Конструктор
-Создание-Конструктор таблиц.
3.
23-bilet
a)НОК funksiyasi O’zbek tilidagi EKUК ga mos keladi. Misol uchun: = НОД(6;2) bo’lsa javob 6 chiqadi.
b)10 ta katakka blokka olinadi.
2.Ms Access 2010 da jadval hosil qilib,ularga ma’lumotlarni kirtish 3 xil usulda amalga oshirish mumkin:
-Ma’lumotlarni to’g’ridan-to’g’ri kiritish;
—Режим—Конструктор
—Создание—Конструктор таблиц.
3.ObjectTREEVIEW punkti rasmdan ko’rinib turibdiki, View menyusida turgan holda aktivlashtirsa ham bo’lar ekan, shuningdek Shift+Alt+F11 klavishlarini ham bosgan holda aktivlashtirsa b’lar ekan.
24-bilet
a) MS Excel 2010 dagi КОРЕНЬ funksiyasi sondan kvadrat ildiz olish uchun ishlatiladi.
b)Absolyut va nisbiy murojaatlar birgalikda kelsa aralash murojaat deyiladi.
3.
25-bilet
1.a)
b)C1 katakka =a1+b1 formulani kiritamiz. Bizga berilgan qiymatlarni hisoblash berilsa C1=25 bo’ladi.
“MS Access 2010” dasturida Agar forma oynasiga qo’shimcha o’zgartirish
kiritish kerak bo’lsa Rejim bo’limidan konstruktor bandini tanlash orqali amalgam oshiriladi.
26-bilet
a) MS Excel 2010 da kataklardagi matnlar bilan ishlashga muljallangan
“ДЛСТР” funksiyasining vazifasi:Matndagi belgilar sonini aniqlaydi. Masalan: =ДЛСТР(“Men ”)=3 bo’ladi.
b)
— 9 ta satr va 6 satrli jadval hosil qilamiz;
-2-satr kataklarini birlashtirib,”Be’rilgan sonning darajalarini hisoblash” matnini yozamiz;
-A ustunga a sonning qiymatlarini kiritamiz;
-MsExcel da Вставка— вставка формулу ketma-ketligini tanlaymiz, a ning shartda berilgan qiymatlarini kiritamiz;
-B4 katakda berilgan sonning kvadrati ya’ni =$A4*A4 amali bajariladi. Ushbu katakning o’ng pastki burchagiga sichqonchaning ko’rsatkichini keltirib,chap tugmasi bosilgan holda ustun bo’yicha pastga qarab siljitiladi va B7 katakda to’xtatiladi;
-B7 katakning o‘ng pastki burchagiga sichqonchaning ko’rsatkichi keltirilib, chap tugmasi bosilgan holda B7:17 oraliqda siljitiladi. Natijada quyidagi ko’rinishga ega bo’lamiz.
“MS Access 2010” dasturida ma’lumotlar omboridagi berilgan shablon
bo’yicha izlash va qayta ishlash uchun Главная menyusidan Виделение bo’limi tanlanadi.
“Delphi dasturida” Dasturni tuzib bo’lgach ilovani ishga tushirish uchun
F9 klavishni bosish lozim.
27-bilet
1.a) MS Excel 2010 da kataklardagi matnlar bilan ishlashga muljallangan
“ЗАМЕНИТЬ” funksiyasining vazifasi- ЗАМЕНИТЬ(eski matn; qaysi o’rindan nechtasi o’rniga; yangi matn) funksiyasi- eski matnning belgilarini ko’rsatilgan joydan boshlab berilgan sondagi belgilarni yangisiga almashtirib beradi;
b) Excelda xuddi shunday tartibda kiritsak javob Isyonar bo’lar ekan.
2.
“Delphi dasturida” Tugma Delphi dasturida Button deb yuritiladi.
28-bilet
1.a) MS Excel 2010 da kataklardagi matnlar bilan ishlashga muljallangan
ЗНАЧЕН funksiyasining vazifasi- ЗНАЧЕН(matn) matn ko’rinishidagi sonni songa o’tkazadi. Masalan: ЗНАЧЕН(“1024.25”)=1024.25
b) Matematik ifodaning MS Ecxcelda yozilishini
ko’rsating: x^2+x*2+КОРЕНЬ(3)
“MS Access 2010” dasturida eng ommalashgan so’rov bu – Ommaviy so’rov;
3.Ilovalar yana Application,Приложение deb ham yuritiladi.
29-bilet
a) MS Excel 2010 da kataklardagi matnlar bilan ishlashga muljallangan
СЦЕПИТЬ funksiyasining vazifasi-Bir nechta matnni bitta matnga birlashtiradi.
b) A1=5, B1=3 C1=МАКС(A1:B1) bo’lsa C1 katagidagi natijani – natija c1=5 bo’ladi.
Chunki Makc funksiyasi yacheykadagi sonlardan eng kattasini topadi.
“MS Excel 2010” dasturida So’rovning ishlashi natijasida asosiy jadvaldan
Qo’shimcha jadval hosil qilinadi.
Delphi dasturlash muhitida ishlash jarayonida quyidagi kengaytmali fayllar bilan ishlanadi:
-loyiha fayli,kengaytmasi .dpr;
-paskal moduli fayli, kengaytmasi .pas;
-komponentalar joylashgan fayl,kengaytmasi .deu;
-formalar joylashgan fayl, kengaytmasi .dfm;
-ma’lumotlar bazasi fayli, kengaytmasi .dbf.
30-bilet
a) MS Excel elektron jadvalida B2:C5 ifoda 8 ta katakni belgilaydi.
b) Avval Ms Excel ga quyida berilgan kodni kiritng so’ngra ENTER klavishini bosing. Natija 9 chiqadi
3.Delphi dasturida yaratiladigan ilovalar proyektlar(loyihalar) deb ataladi va maxsus Projects papkasida saqlanadi. Ular paskalda yaratilga ilovalardan ancha murakkab bo’lib, ularni saqlash uchun bir nechta fayl kerak. Paskalda yaratilgan dasturni saqlash uchun bitta fayl yetarli va unda yaratilgan barcha dasturlarni bitta papkada saqlash mumkin. Lekin delphida bunday qilib bo’lmaydi,chunki turli loyihalarning bir xil nomli fayllari birining o’rniga ikkinchisini saqlab qo’yadi. Bundan ko’rinib turibdiki paskalda yaratilgan dasturni delhiga kiritsak xatolik yuz beradi.
