Xalq uchun nondan so‘ng eng muhimi maktabdir.
J. DANTON
Maktab, o‘z sistemasida mujassamlangan asosiy predmst va printsiplariga ko‘ra, xalqlar va davlatlar turmushi va taqdirini belgilashda bag‘oyat buyuk kuchdir.
D. I. MENDELEEV
Maktab voyaga yetayotgan avlod tafakkurini shakllantirish ustaxonasidir; agar kelajakni qo‘ldan chiqarishni istamasang, maktabni qo‘lda mustahkam tutmog‘ing lozim.
A. BARBYuS
Mehnat jarayoniga asoslangan bilimdan o‘tkirroq qurol yo‘q.
M. GORKIY
Odalarning ijtimoiy-madaniy yuksalishi, qachonki qo‘l miyani o‘rgatgan, so‘ngra teranlashgan miya yana qo‘lni o‘rgatib, miyaning o‘sishiga kuchliroq ta’sir ko‘rsatgan holdagina normal bo‘lishi mumkin.
M. GORKIY
Bir soatlik ish bir kunlik tushuntiruvdan ko‘ra ko‘proq narsa beradi, chunki men bolani ustaxonada mashg‘ul qilar ekanman, uning qo‘llari aqli uchun ishlaydi: u o‘zini bor-yo‘gi hunarmand hisoblagani holda faylasufga aylanadi.
J. J. RUSSO
O‘quvchini mehnat qilishga o‘rgat, uni nafaqat mehnatni sevishga, u bilan shunday uyg‘unlashishga ko‘niktirginki, toki mehnat uning vujudiga singib ketsin, uni shunga o‘rgatki, uning uchun o‘z kuchi bilan biron-bir narsani bilib ololmaslik aqlga sig‘maydigai holat hisoblansin; u mustaqil o‘ylamog‘i, izlamog‘i, o‘zini ko‘rsatmog‘i, o‘zining uyg‘onmagan qobiliyatlarini rivojlantirmog‘i, o‘zini sobitli inson qilib yetishtirmog‘i lozim.
A. DISTERVEG
O‘z shogirdlarida mehnatdan zavqlanish xislatlarini uyg‘ota bilgan muallim sharaflarga loyiq.
E. XABBARD
O‘qituvchi inson ruhining injeneridir.
M. I. KALININ
O‘qish — tarbiya deb ataluvchi gulning faqat birgina gulbargi xolos.
V. A. SUXOMLINSKIY
Haq yo‘lida kim senga bir harf o‘qutmish ranj ila,
Aylamak bo‘lmas ado oping haqin yuz ganj ila.
A. NAVOIY
Tarbiyada butun ish tarbiyachiniig kim ekanligiga bog‘lpq.
D. I. PISAREV
Bizga ta’lim berayotgalar haqli ravishda bizning o‘qituvchilarimiz deb ataladilar, ammo bizni o‘qitayotganlarning har biri ham bu nomga loyiq emas.
I. GYoTE
Tarbiyachi o‘z tarbiyalanuvchilarini qanday ko‘rishni istasa, avvalo uning o‘zi o‘shanday bo‘lmog‘i lozim.
V. I. DAL
Tarbiyasi birovni hayotga tayyorlamog‘i uchun avvalo o‘zi hayotni chuqur bilmog‘i lozim.
L. N. TOLSTOY
Tarbiyalovchining o‘zi zehnli, nihotda bosiq, xushfe’l, yuksak axloqiy xislatlarga ega bo‘lmog‘i kerak.
M. I. DRAGOMANOV
…Tarbiyachining o‘zi tarbiyalangan bo‘lmog‘i zarur.
K. MARKS
Boshqalarni o‘qitib, o‘zimiz ham o‘rganamiz.
SENEKA
Kimki oz bilsa, ozga o‘rgatadi.
Ya. KOMENSKIY
O‘qitish, ikki barobar o‘qish demakdir.
J. JUVER
Birovni o‘rgatishing uchun, o‘zing o‘rganishing uchun lozim bo‘lgandan ko‘ra ham ko‘proq aql kerak.
M. MONTEN
Kimki nasihatga o‘tar ekan, o‘git tinglovchiga nisbatan o‘zini tadbirkor his etmog‘i lozim: kichik bir xatosi ham ishni buzadi.
R. DEKART
Yaxshi o‘qituvchi bo‘lish uchun nimani o‘qitsang — o‘shanga, kimni o‘qitsang — o‘shalarga mehr qo‘ymog‘ing zarur.
V. O. KLYuChEVSKIY
Pedagogika faoliyat uchun, birinchidan, tarbiyachi o‘z tarbiyalanuvchisini har jihatdan bilishi, ikkinchidan, tarbiyachi bilan tarbiyalanuvchi orasida to‘la ishonch bo‘lmog‘i zarur,
D. I. PISAREV
Muvaffaqiyatli tarbiyannng siri — o‘quvchiga hurmatda.
R. EMERSON
Agar odamdan ko‘p narsani talab etmasang, ko‘p narsani ololmaysan ham.
A. S. MAKARENKO
Tarbiyachi hamisha, tarbiya kuchi shu qadar beqiyoski, undan hech qachon butun borligicha foydalana olmasligiga ishongan bo‘lishi kerak.
K. D. UShINSKIY
Tarbiyachi mansabdor to‘ra emas; agar u mansabdor to‘ra bo‘lsa, demak tarbiyachi emas.
K. D. UShINSKIY
Tarbiyachining ma’navyy da-rajasi qanchalik tuban, axloqiy qiyofasi bemaza bo‘lsa va u faqat o‘z tinchi va oromini o‘ylasa, go‘yo bolalarning tashvishi taqozo etgan har xil buyruq va taqiqlarni shu qadar ko‘i chiqaraveradi.
Ya. KORChAK
Kimki bolalarni ularning o‘zlari o‘zlashtira oladigan darajada emas, balki men o‘zim istagan darajada o‘qitishim zarur, deb hisoblasa, u mutlaqo kaltabindir.
Ya. KOMENSKIY
Inson — istagan suyuqlik bilan to‘ldirib qo‘yish mumkin bo‘lgan bo‘sh idish emas.
D. I. PISAREV
Tarbiyadagi eng katta xato, o‘ta shoshqaloqlikdir.
J. Sh. RUSSO
Bolalarga o‘qitilayotgan darslar ularning yoshiga muvofiq kelmog‘i lozim, aks holda, ularda o‘zbilarmonlik, o‘ziga bino qo‘yish, mag‘rurlanish kasali xavfi tug‘iladi.
I. KANT
Odamlarni hamma narsaga o‘rgatishadi-yu, ammo andishaga o‘rgatishmaydi, holbuki ular bilimdonlik bilan emas, o‘zlari hech qachon o‘rganmagan o‘sha andishalilik bilan ajralib turishga ko‘proq intiladilar.
B. PASKAL
Yomon tarbiya ko‘rgan odamni qayta tarbiyalashdan og‘irroq narsa yo‘q.
Ya. KOMENSKIY
Bir umr cho‘tka tegmagan ko‘ylakni tezda tozalab bo‘lmaganidek, odamni ham birdaniga qayta tarbiyalash mumkin emls.
M. Ye. SALTIKOV-ShChEDRIN
Shu narsa ravshanki, turmush uchui foydali bo‘lgan predmetlarning beistisno jamini emas, haqiqatan zarurlarini o‘rganmoq lozim.
ARASTU
Shunday hayot haqiqatlari mavjudki, ularni siyosiy, huquqlar singari ma’lum yoshdan keyingina o‘rgatish mumkin.
A. I. GERSEN
Aytishlaricha, siyosatdagi eng yaxshi qoida ma’muriyatchilikni oshirib yubormaslikdir. Bu qoida tarbiyaga ham shu daraja-da muvofiq keladi.
JAN POL
Bolalarni o‘qitishdagi bosh masala ularga nima o‘rgatilayotganligida emas, balki qanday o‘rgatilayotganligidadir. Bolaga yaxshi va mohirona uqtirilgan odatdagi kundalik narsalar uning tushunchasiga mos tugpmaydigan, g‘aliz izohlangan yuksak haqiqatlardan ko‘ra kelajakda unga yuz karra ko‘proq foyda beradi.
N. I. PIROGOV
Qiyin fanlar yo‘q, faqat hazm etilishi qiyin bo‘lgan fanlargina bor.
A. I. GERSEN
Qayerdaki bo‘lmasin, so‘z odamlar o‘rtasidagi vositachilik xizmatini o‘tar ekan, ayniqsa ta’lim sohasida ortiqcha gapirish ham, gapni to‘mtoq tugatish ham nomaqbuldir.
V. O. KLYuChEVSKIY
So‘z degan narsa o‘qituvchilarga o‘z fikrlarining bayoni uchun emas, balki boshqalar tafakkurini uygotish uchun berilgan.
V. O. KLYuChEVSKIY
Noqobil o‘qituvchi haqiqatni shunchaki aytadi-qo‘yadi, yaxshisi esa uni topishga o‘rgatadi.
V.O. DISTERVEG
Hech bir murabbiy o‘zining asosiy vazifasi o‘z tarbiyalanuvchilarini aqliy mehnatga o‘rgatishdan iboratligini va bu vazifa dars o‘qitishdan ham ko‘ra muhimroq ekanligini unutmasligi lozim.
K. D. UShINSKIY
Agar o‘quvchilarda tashabbuskorlik va faollik rivojlanmas ekan, har qanday bilim jonsizdir; o‘quvchilarni faqat fikrlashga emas, istakka ham o‘rgatmoq kerak.
N. A. UMOV
Istak uyg‘otmaydigan tarbiya qalbni xarob etuvchi tarbiyadir. Tarbiyachi istashga ham o‘rgatmog‘i zarur.
A. FRANS
O‘quvchilar va o‘qituvchilarning muvaffaqiyatn uchun bilimning har bir sohasida darsni izohlashda iloji boricha kelgusida o‘quvchilar oladigan bilimlarning umumiy va juz’iy ahamiyatini ishonarli asoslash bag‘oyat foydalidir.
J. PEYO
Pedagogikani inson haqida emas, balki bola haqidagi ilm hisoblash qo‘pol xatolardan biridir.
Ya. KORChAK
Haqiqiy ta’lim odamni odamiylikka tayyorlashdir.
N: I. PIROGOV
Maktabning maqsadi, tarbiya va faqat tarbiyadir.
I. PESTOLOSSI
Tarbiya ta’limdan ustun turadi. Insonni tarbiya voyaga
yetkazadi.
A. SENT-EKZYuPERI
Ma’rifatning maqsadi xarakterni tarbiyalashdan iboratdar.
G. SPENSER
Tarbiyaning eng muhim qismi fe’l-atvorni shakllantirishdir.
UShINSKIY
Insonga yaxshi tarbiya-berishning eng muhim asosi uning xarakterini shakllantirishdan iboratdir.
E. TELMAN
Inson tarbiyasining bosh yo‘li ishonchdir.
K. D. UShINSKIY
Chiroyli haykalcha yasab, unga hayot baxsh etmoqlik yaxshi, ammo yosh aqlni ulg‘aytirish, yosh qalbni o‘ziga xos shakllantirib, unda adolat tuyg‘usini jonlashtirish yanayam yaxshidir.
V. GYuGO
E’tiqod nazariya yo‘li bilan singdiriladi, xulq esa namuna ko‘rsatish orqali shakllantiriladi.
A. I. GERSEN
Ilm o‘qub amal qilmag‘on, kariz qazib tuxum solmag‘onga o‘xshar.
A. NAVOIY
Ulki buyurub o‘zi qilmagay va hech kimga foyda va asar aning so‘zi qilmag‘ay.
A. NAVOIY
Ish erur ulkim, o‘zi oni qilur,
Hikmat ulkim, ham o‘zi oni bilur.
A. NAVOIY
Namunasiz to‘g‘ri o‘qitish ham, yaxshi o‘qish ham mumkin emas.
L. KOLUMELLA
Namunasiz hech narsani o‘rga-nolmaysan.
Ya. KOMENSKIY
Oldingda to‘gri ketayotganning izidan to‘g‘ri borish oson.
Ya. KOMENSKIY
Tarbiyachi o‘zining qaysidir ehtirosiga erk berar ekan, uning ehtiroslarni jilovlash haqidagi gaplari foydasiz; o‘zi yo‘l qo‘yadigan illat yoki nomunosib odatlarni shogirdlarida tugatishga urinishi ham samarasiz bo‘lib chiqadi.
J. LOKK
O‘rgatmoq uchun so‘kish, yordam bermoq uchun haqorat qilish shart emas.
F. LAROShFUKO
Haqiqiy tarbiya qoidalarda emas, mashqlardadir.
J. J. RUSSO
Olijanob odatlar namuna tufayli tarkib topadi.
A. FRANS
Jon kuydirib o‘rganish va ezgu ish qilishga, tirishqoqlik bilan yanada takomillashishga, gayrat bilan undan ham takomillashishga o‘rgatuvchi maktabgina baxtiyordir.
Ya. KOMENSKIY
Yaxshi tarbiya har qanday nodon kishini ham odam qatoriga qo‘shadi.
V. G. VELINSKIY
Dunyoda kurtak paytidanoq mukammallikka erishadigan hech bir narsa yo‘q, aksincha, har qanday hodisada ham avvalo — oddiygina xadikli umidlar, so‘ngra esa shak-shubhasiz to‘la qiyofa namoyon bo‘ladi.
APULEY
Tabiat har bir odam zamiriga donli boshoq yoinki yovvoyi o‘t urug‘ini tashlaydi; shuning uchun o‘z vaqtida birinchisini parvarishlash, ikkinchisini qiyratmoq lozim.
F. BEKON
Odamning yaxshi tomonini ko‘ra bilish hamia qiyin. Odamdagi yaxshi fazilatlarni odatda xayolan tasavvur etishga to‘g‘ri keladi va pedagog shunday qila bilishi lozim. U odamga, hatto birmuncha yaiglishish xavfi bo‘lsa ham yaxshi umid bilan yondashmog‘i lozim.
A. S. MAKARENKO
Agar siz odamlarni aslida ular qanday bo‘lsalar, shundayligicha, barcha nuqsonlari bilan qabul qilsangiz, hech qachon siz ularni yaxshilay olmaysiz. Agarki siz odamlar bilan ideal odamlardek munosabatda bo‘lsangiz, siz ularni o‘zingiz ko‘rmoqni istagan yuksaklikka ko‘tarishingiz mumknn.
I. GYoTE
Zehni o‘tkir va har narsaga qiziquvchan, lekin odamovi va o‘jar bolalar bo‘ladi. Maktabda odatda bundaylarni ko‘rgani ko‘zlari yo‘q, doimo ularga ishonchsizlik bilan qaraydi-lar; vaholanki, yaxshi tarbiya berilsa, ulardan buyuk odamlar chiqadi.
Ya. KOMENSKIY
Agar yaxshilab tarbiya berilsa, yaxshilab sovitilsa, eng hurkak toylardan eng uchqur bedovlar chiqadi.
PLUTARX
O‘z mohiyatingni o‘zgartirishing mumkinmas, tarbiyaning buyuk siri va buyuk kuchi ham shundan iboratki,u xarakterdagi har xil moyilliklarni hatto nuqsonlarni ham ezgulikka yo‘naltiradi.
J. SAND
Bolaga ta’lim berishdan maqsad, uni kelgusyda o‘qituvchining ko‘magisiz unib-o‘sishga layoqatli qilishdir.
E. XABBARD
Istamay mutolaa qilayotgan talaba — qanotsiz qush.
SA’DIY
Bilimni singdirib olmoq uchun uni ishtaha bilan simirmoq lozim.
A. FRANS
Dars paytidagi bekorchilik, aqliy mehnat taqozo etilgan joyda ayni uning bo‘lmasligi,— bo‘sh vaqt yo‘qligining bosh sababidir.
II. A. SUXOMLINSKIY
Har narsaga qiziquvchanlik olimlar va shoirlarni yetishtiradi.
A. FRANS
Kimki o‘qishni istamasa, — hech qachon haqiqiy inson bo‘lolmaydi.
XOSE MARTI
Bilimni o‘z kuching bilan egalla, sherigingning mehnat natijalarini o‘zlashtirishing noinsoflik. Dars vazifalarini mustaqil bajarmaslik — tekinxo‘rlikka qo‘yilgan birinchi qadam.
V. A. SUXOMLINSKIY
Kimda-kim biror-bir san’at, fan va hunar sirini egallamagai ekapn, u hech qachon nimadir bir yirikroq narsani yaratishga layoqatli bo‘lolmaydi.
MICHURIN
O‘qimay turib, na bir san’at va na bir donishmadlikka yetishish mumkii emas.
DEMOKRIT
Kimki hech narsani qiziqib so‘ramasa, hech nimani o‘rganmaydi ham.
T. FULLER
Diqqat-e’tibor ko‘nglimizning yagona darchasi, ongimizdagi bor narsalarning bari so‘zsiz shu darcha orqali o‘tadi.
K. D. UShINSKIY
Faqat diqqat qilgan odamgina xotirasida saqlay oladi.
S. JONSON
Muallim aytgan so‘zni takrorlash oilan uning izdoshi bo‘lib qolaverish qiyin.
D. I. PISAREV
Chinakam shogird bor narsalar negizida mavhum narsalar rivojini o‘rganadi va shu yo‘l bilan ustoziga yaqinlashib boradi.
GYoTE
O‘z podonligini muallimlarni ayblash bilan oqlaydiganlar aslida o‘z bilganlaricha hech nima qila bilmaydigan va o‘zlari borishlari lozim bo‘lgan joyga quloqdan tortib olib borishlarini kutib yotadigan kimsalardir.
A. DOBROLYuBOV
ziyouz.uz
