20-may Xalqaro metrologiya kuni
Xalqaro metrologiya kuni (World Metrology Day) har yili 20-may nishonlanadi. Bu kun, 1875-yil 20-mayda Parijda xalqaro diplomatik konferensiyada «Metrik konvensiyalar0» (Metre Convention) imzolangan va uning asosida hukumatlararo «Xalqaro o’lchamlar va torozlar tashkiloti» yaratilganligi sharafiga tanlab olingan. 1875-yilda 17 mamlakat konvensiyani imzolashdi, ular qatorida Rossiya bo‘lgan edi. Ta’kidlash mumkin, «Xalqaro o’lchamlar va torozlar tashkiloti» ini yaratish tashabbuskorlaridan biri Peterburg fanlar akademiyasi edi. 1921-yilda Metrik konvensiyaga o‘zgartirishlar kiritilgan va hozirgi vaqtda 50 davlat unga a’zo. Metrik konvensiya asosida birinchi xalqaro ilmiy-tadqiqot laboratoriyasi «Xalqaro o’lchamlar va torozlar tashkiloti» (International Bureau of Weights and Measures, BIPM) yaratilgan, butun dunyo hamkorligi va o‘lchaydigan fanlar o‘zaro aloqasi uchun va natijada ushbu fanlar yutuqlarini sanoatda, tijorat faoliyati va ijtimoiy hayotda qo‘llash maqsadida. Fransiyada (Sevre) joylashgan o’lchov va torozlar xalqaro muassasasida xalqaro o‘lchov birliklari sistemalari etalonlari saqlanmoqda metr, kilogramm, ionizatsiya nurlanish birligi, elektrik qarshiligi birligi. Bundan tashqari metrolog olimlar har xil metrologik tadqiqotlar olib borishyapti. Hozirgi vaqtda Metrik konvensiya dastlabki maqsadini — konvensiyani imzolagan barcha mamlakatlarda birlik sistemalar yagonaligini ta’minlayapti. Ma’lumki, metrologiya qadimiy bo’lib, tarjimada «o‘lchamlar haqidagi fan» ni bildiradi. Metrologiya o’lchovlar bilan boglik barcha fanlarga singib ketgan va ular uchun yagona fan hisoblanadi. Metrologiyaning asosiy tushunchalari: o‘lchash, o’lchash vositalari, o‘lchovlar bajarishning uslublari. Bayram arafasida esa, urf-odatga ko‘ra, o’lchovlar va torozlar xalqaro muassasasi (MBMV ) va Xalqaro konunshunoslik metrologiya muassasasi (MBZM) rahbarlari dunyo ommasiga va metrologiya jamoasiga maktublar bilan murojaat qiladilar, qaysinda belgilashadi yilning eng muhim va ijtimoiy jihatdan ma’noli muammolarni ajratiadilar va ularning metrologik yechimini ta’minlashni belgilaydilar. Yana bayram kunida soha mutaxassislarining, xodimlarining hissalarini nishonlash qabul qilingan. Xalqaro metrologiya kuni har yili aniq deviz bilan o‘tadi. Shunday, o’tgan yillarda bayramning devizlari quyidagilar bo‘lgan edi: «metrologiya umumdunyo xizmatida», «O’lchamlar atrof muhitimizda», «Olimpiya o‘yinlari o’lchovsiz o’tolmaydi», «o‘lchamlar fanda va texnikada innovatsiyalarga ko‘prik», «o‘lchovlar haqidagi ta’limot xavfsizlik uchun» va boshqalar.
