Zahiriddin Muhammad Bobur ruboiylari, to‘rtliklari, tuyuqlari, qit’alari, fardlari va masnaviylari to‘plami. Bobur oʻrta asr Sharq madaniyati, adabiyoti va sheʼriyatida oʻziga xos oʻrin egallagan adib, shoir, olim boʻlish bilan birga yirik davlat arbobi va sarkarda hamdir.
Zahiriddin Muhammad Bobur ruboiylari* * *
Husn ahlig’a zor-u mubtalo ko‘z ermish,
Jonim bila ko‘nglumga balo ko‘z ermish.
Fahm ayladim emdi, Boburo, ishq ichra,
Ko‘zumni qorortqon qaro ko‘z ermish.
* * *
Davron meni o‘tkardi sar-u somondin,
Oyirdi meni bir yo‘la xon-u mondin.
Gah boshima toj, gah baloyi ta’na,
Nelarki boshimg’a kelmadi davrondin.
* * *
Ishqingda ko‘ngul xarobdur, men ne qilay?
Hajringda ko‘zum purobdur, men ne qilay?
Jismim aro pech-u tobdur, men ne qilay?
Jonimda ko‘p iztirobdur, men ne qilay?
* * *
Beqaydmen-u xarobi siym ermasmen,
Ham mol yig’ishtirur laim ermasmen.
Kobulda iqomat qildi Bobur, dersiz,
Andoq demangizlarki, muqim ermasmen.
* * *
Sen gulsen-u men haqir bulbuldurmen,
Sen shu’lasen-u ul shu’lag’a men kuldurmen.
Nisbat yo‘qtur deb ijtinob aylamakim,
Shahmen elga, vale sanga quldurmen.
* * *
Ey gul, ne uchun qoshingda men xor o‘ldum?
Yuz mehnat-u anduh bila yor o‘ldum!
Vasling bila bisyor sevindum avval,
Hajring bila oqibat giriftor o‘ldum.
* * *
Azm ayla sabo, yet guli xandonimg’a,
Ne gulki, quyoshdek mahi tobonimg’a.
Yetgil dog’i ishtiyoq ila Boburdin,
Zinhor degil salom tuqqonimg’a.
* * *
Boburni burun mahrami asror etting,
Vaslingga berib yo‘l, o‘zungga yor etting.
Oxir bording, dog’i oni zor etting,
Hijron alami birla giriftor etting.
* * *
Har kimki, vafo qilsa — vafo topqusidur!
Har kimki, jafo qilsa — jafo topqusidur!
Yaxshi kishi ko‘rmagay yomonlik hargiz,
Har kimki, yomon bo‘lsa — jazo topqusidur!
* * *
Tuz oh, Zahiriddin Muhammad Bobur,
Yuz oh, Zahiriddin Muhammad Bobur.
Sarrishtayi ayshdin ko‘ngulni zinhor,
Uz oh, Zahiriddin Muhamrnad Bobur.
* * *
Dushmanniki, bu dahr zabardast qilur,
Naxvat mayidin bir necha kun mast qilur.
G‘am yemaki, yetkursa boshini ko‘kka,
Oxir yana yer kibi oni past qilur.
* * *
Raftori-yu qaddig’a ravonim sadqa,
Bir boqishig’a ikki jahonim sadqa,
Og’zi-yu belig’a bud-u nobudim sarf,
Ko’zi-yu labig’a jism-u jonim sadqa.
* * *
Ko‘pdin berikim, yor-u diyorim yo‘qtur,
Bir lahza-u bir nafas qarorim yo‘qtur.
Keldim bu sori o‘z ixtiyorim birla,
Lekin borurimda ixtiyorim yo‘qtur.
* * *
Ko’ngli tilagan murodig’a yetsa kishi,
Yo barcha murodlarni tark etsa kishi.
Bu ikkisi muyassar bo’lmasa olamda,
Boshini olib bir sorig’a ketsa kishi.
* * *
Eykim, yoraliq jismima marham sensen,
Majruh ko‘ngulg’a nishtarim ham sensen.
Gah shod-u, gahi g’amgin esam, ayb etma,
Kim boisi shodmonlig’-u g’am — sensen.
* * *
Jismimda isitma kunda mahkam bo‘ladur,
Ko‘zdin qochadur uyqu, chu aqsham bo‘ladur.
Har ikkalasi g’amim bila sabrimdek,
Borg’on sari bu ortadur, ul kam bo‘ladur.
* * *
Hijron qafasida jon qushi ram qiladur,
G’urbat bu aziz umrni kam qiladur.
Ne nav bitay firoq-u g’urbat sharhin,
Kim ko‘z yoshi nomaning yuzin nam qiladur.
* * *
G’urbat tug’i yopqon ruxi zardimnimu dey?
Yo hajr chiqarg’on ohi sardimnimu dey?
Holing ne durur? Bilurmusen, dardimni?!
Holingni so‘raymu, yo‘qsa dardimnimu dey!
* * *
Tole yo‘qi jonimg’a balolig’ bo‘ldi,
Har ishniki ayladim, xatolig‘ bo‘ldi.
O‘z yerni qo‘yib, Hind sori yuzlandim,
Yo Rab, netayin, ne yuz qarolig’ bo‘ldi.
* * *
Hajri aro orom-u qarorim yo‘qtur,
Vasliga yetarga ixtiyorim yo‘qtur.
Kimga ochayin rozki, yo‘q mahrami roz,
G’am kimga deyinki, g’amgusorim yo‘qtur.
* * *
Jonimda mening hayoti jonim sensen,
Jismimda mening ruhi ravonim sensen.
Boburni seningdek o‘zga yo‘q yori (azizi),
Alqissaki, umri jovidonim sensen.
* * *
Ey yor, sening vaslingga yetmak mushkil,
Farxunda hadisingni eshitmak mushkil.
Ishqingni dog’i bartaraf etmak mushkil,
Boshni olibon bir sari ketmak mushkil.
* * *
Ul xatki, anda seni men yod etgaymen,
Ko‘z oqida koshki savod etgaymen,
Kifriklardan anga qalam rost qilib,
Ko‘z qarosidin anga midod etgaymen.
* * *
Hijron aro yod etib meni shod ayla,
Mahjur ko‘ngulni g‘amdin ozod ayla,
Bu xatni aning uchun bitdim munda,
Ko‘rgan Soyi xatimni, meni yod ayla.
* * *
Nomangki tirikligim nishoni erdi,
Har satri hayoti jovidoni erdi,
Har lafzida oshkor yuz xarfi vafo,
Har harfida yuz mehr nihoniy erdi.
* * *
Qayg‘ungni cheka-cheka qaribdur Bobur,
Rahm aylaki, o‘zidin boribdur Bobur.
Noranj yubordi sangakim, bilmagaysen,
Ya’niki, bu nav’ sarg‘oribdur Bobur.
* * *
Tuz oh,Zahiriddin Muhammad Bobur,
Yuz oh, Zahiriddin Muhammad Bobur,
Sarrishtai ayshdin ko‘ngulni zinhor
Uz oh, Zahiriddin Muhammad Bobur.
* * *
Yod etmas emish kishini mehnatga kishi,
Shod etmas emish ko‘ngulni g‘urbatga kishi.
Ko‘nglum bu g‘ariblikta shod o‘lmadi hech,
G‘urbatga sevunmas emish, albatta, kishi.
* * *
Sen gulsenu men haqir bulbuldirmen,
Sen shu’lasen, ul shu’lag‘a men kuldirmen.
Nisbat yo‘qdur, deb ijtinob aylamakim,
Shohmen elga, vale senga quldurmen.
Zahiriddin Muhammad Bobur tuyuqlari
Meni behol aylagan yor oydurur —
Kim, oning vasli menga yoroydurur.
Gar visoli bo‘lmasa, ketar yerim
Yo Xuroson, yo Xitoy, yo Roydurur.
* * *
Ulki, har ko‘zi g‘azoli Chindurur,
Qoshida payvayeta oning chindurur.
Chunki ko‘p yolgon aytti ul manga,
Gar desam yolg‘onchi oni chindurur.
* * *
Shah, supuray ostoning yuz ila,
Tiymanakdin necha uray yuz ila,
Ikki yuzluk muddaiydin ne g‘amim,
Gar ishim tushsa alardin yuzila?!
* * *
Sen kibi bir dilraboni bilmanam,
Oshiki sodikki derlar, bil, manam,
Qil tasavvur ko‘z yoshimni bir tengiz,
O‘zga oshiq ashki yanglig‘ bilmanam.
* * *
To chiqardi xat uzori pokidin,
Gul yuzi ozurda bo‘ldi pokidin.
Istar erdi el burun yuz mehr ila,
Emdi ul yuz mehri ketti pokidin.
* * *
Kel, qilay jonni nisoring, o yorim,
Naqdi jonni bormu sendin oyorim?!
Bo‘sa bersang gar tamom og‘zing bila,
Kunji og‘zingdin oloyin oyorim.
* * *
Jong‘a soldi daf g‘urbat norini,
Ko‘z yoshim bo‘ldi mo‘g‘ulning norini.
Bu aroda men degandek bo‘lmasa,
Ko‘zlay Issig‘ko‘lu andin norini.
* * *
Qaddimni firoq mehnati yo qildi,
Ko‘nglum g‘amu anduh o‘tig‘a yoqildi.
Holimni sabog‘a aytib erdim, ey gul,
Bilmon, sanga sharh qilmadi yo qildi?!
* * *
Ne balo biyikturur davlat tog‘i,
Ko‘yi g‘amni ne bilur davlat tog‘i.
Himmate tut, dog‘i davlat istagil,
Ximmating bo‘lsa, bo‘lur davlat tog‘i.
* * *
Vasldin so‘z derga yo‘q yoro manga,
Hajr aro rahm aylagil, yoro, manga.
O‘qung etti ko‘p yomon yoro manga,
Marxami lutfung bila yoro manga.
* * *
Mehrkim, ko‘kka qilur ohang tong,
Ollida bo‘lsa, emas berang tong.
Xoliyu ikki labidek bo‘lmag‘ay,
Hindu ar keltursa shakkar tang-tang.
* * *
Ishq ahli ishq dardini taning,
Ko‘p yomondur, dardi ishqidin taning.
Har necha ko‘zum och ersa, ko‘z to‘yor
Gar ochilsa siymdek nozik taning.
Zahiriddin Muhammad Bobur to‘rtliklari
* * *
Ko‘zum uyi yuzidin musavvar bo‘ldi,
Bu vajh bila ko‘ngul munavvar bo‘ldi.
Yuz shukrki, Bobur kibi oshiqlikda,
Har neki tilab edim — muyassar bo‘ldi.
* * *
Yetsam sanga, qullug‘umni cho‘q arz qilay,
Sen yetsangu men desamki, yo‘q arz qilay.
Ko‘ptur so‘zumu mahram emas hech kishi,
Ruhsat etsa, tobug‘ungda-o‘q arz qilay.
* * *
Shoxim, sanga ma’lum emastur, ne qilay?
Ohim sanga ma’lum emastur, ne qilay?
Men yuzu qoshing dermenu sen — badru hilol,
Mohim, sanga ma’lum emastur, ne qilay?
* * *
Ishvang bila g‘amzangaiyu nozingnimu dey?
Javrung bila so‘zunggu gudozingnimu dey?
So‘zung, qilig‘ing, navozishingmu aytay?
Ovozu usulingniyu sozingaimu dey?
* * *
Ishqingda ko‘ngul harobdur, men ne qilay?
Hajringda ko‘zum purobdur, men ne qilay?
Jismim aro pechutobdur, men ne qilay?
Jonimda ko‘p iztirobdur, men ne qilay?
* * *
Ey payk, borib sano bila qulluq, de!
Yer o‘p, dog‘i qo‘p, ado bila qulluq, de!
Gar yor meni xastani so‘rsa zinhor,
Mendin yuqunub, duo bila qulluq, de!
* * *
Hajringda, agarchi jong‘a bedod erdi,
Sensiz manga yuz fig‘onu faryod erdi.
Fikringdin erdi, valek, xursandlig‘im,
Zikring bila bu xasta ko‘ngul shod erdi.
* * *
Kelki, bormay, seni ko‘rmay yuz tuman armon bila,
Maqdamingda naqdi umrum sarf aylay jon bila.
Necha istarsen mening dardimg‘a darmon, ey tabib,
Ishq dardi yaxshi bo‘lg‘aymu ekin darmon bila?
* * *
Eshitsa kishi bu sho‘ru shevan, ne degay?
Doim bu tariyq ichkuni ko‘rgan ne degay?
Dushman so‘ziga kirma, eshit do‘st so‘zin,
Eshitmasa so‘zni do‘st, dushman ne degay?
* * *
Hijron aro necha noma tahrir qilay,
Xoma tili birla hol taqrir qilay.
Xush ulkim, so‘zum sanga desam vositasiz,
Sen andayu men munda — ne tadbir qilay?
* * *
Ey xush ulkim, qilsa g‘amdin ko‘nglini ogoh, ishq,
Aylasa beg‘amlig‘ining qissasin ko‘tox, ishq.
Vah, ne kun bo‘lg‘ayki, qovlab aqlu donish xaylini,
Bo‘lsa jon birla ko‘ngulning kishvarida shoh ishq.
* * *
Xotirg‘a xutur etti bu so‘z yongla, axiy,
Aytay senga, sen quloq solib ongla, axiy.
Umrungni bu kun xush kechir ahbob ilakim,
Topilmagusidur ushbu kun tongla, axiy.
* * *
Tutmag‘il, ey gul, ravokim, ishqing ichra har g‘arib,
Yerga bosh qo‘yg‘ay xazon yafrog‘i yanglig‘ sarg‘arib.
Shaxrdin bezor bo‘lsa, ne ajab, bezar kishi,
Ishq aro bemor bo‘lsa, tong emas, bemar g‘arib.
* * *
Yor ko‘b bemehrdur, tole’ base noi’tamid,
Vahki, kun-kundin bo‘lurmen o‘z-o‘zimdin noumid.
Vasl borgondek ko‘nguldin, bordi ilgimdin ko‘ngul,
Ne menga andin xabardur, ne anga mundin navid.
* * *
Necha mehrsizliktin hijron yo‘lig‘a borg‘ay?
Kim bu yo‘ldin, ey ko‘ngul, ul quyoshni qaytarg‘ay?
Hech eshitmayin so‘zni, g‘amga soldilar o‘zni,
Yo ko‘ngulni, yo qo‘zni, — qaysi birisin qarg‘ay?
* * *
Mening tilagim budurki, to zinda bo‘lay,
Qar qanda esang, banda dog‘i anda bo‘lay.
Ne xulq edi, yona ko‘nglum olding so‘z ila,
Shirin so‘zu yaxshi xulqungga banda bo‘lay!
* * *
G‘urbat tug‘i yopqon ruhi zardimnimu dey?
Yo hajr chiqargon ohi sardimnimu dey?
Holing nedurur? Bilurmusen dardimni?
Holingai so‘raymu, yo‘qsa dardimnimu dey?!
* * *
Xattingni ko‘rub, ko‘ngulga hayrat bo‘ldi,
She’ring eshitib, jong‘a musarrat bo‘ldi.
Bu necha mahal tag‘oful etting, demagil,
Tole’ yo‘q ediki, muncha g‘aflat bo‘ldi.
* * *
Safar azmini qilding, men boraolmay turub qoldim,
Nazar lutfini qilding mendinu men telmurub qoldim.
Aningdek tund surdi xajr raxshin ul qaroko‘zluk,
Yiroqtin yuz alam birla qarosini ko‘rub qoldim.
* * *
Boshimni tufayl ul saromadqa qilay,
Jonimni fido o‘shal sihi qadqa qilay.
Bu xasta ko‘ngul bila xamida qadni
Ko‘zi bila zulfig‘a aning sadqa qilay.
* * *
Xayol etsam ul belni, hol eltadur,
Meni beli sori xayol eltadur.
Qadining xayolin ko‘z asrab magar,
Ko‘ngul ravzasig‘a nix,ol eltadur?
* * *
Hajringda bu tun ko‘ngulda qayg‘u erdi,
Vaslingg‘a yetishmadim — jihat bu erdi:
Ohim tutuni birla ko‘zumning yoshidin
Yo‘l balchiq edi, kecha qarong‘u erdi!
Zahiriddin Muhammad Bobur qit’alari
Qilmasa ul oy nazar manga, ne tong?
Tengri tole’ chun manga yorotmadi.
O‘qi yorar erdi ko‘nglum dardini,
Netayin, ko‘nglum uchun yor otmadi.
* * *
Ne qilayin sening bila, ey til,
Jihatingdin mening ichim qondur!
Necha yaxshi desang bu hazl ila she’r,
Birisi fahshu biri yolg‘ondur.
Gar desang kuymayin bu jurm bila,
Jilavingni bu arsadin yondur!
* * *
Ul sarvning harimig‘a gar yetsang, ey sabo,
Bergil bu hajr xastasidin yod ko‘ngliga.
Rahm aylabon sog‘inmadi Boburni, bor umid,
Solgoy Xudoy rahmni Fo‘lod ko‘ngliga.
* * *
Davron g‘ami bila sitamini unutgurur
Ul sabzchehra yor xayoli aladdavom.
Hijronida xayol eta olmon, bu turfakim,
Vaslida ham xayol agar bo‘lsa, borcha xom.
Vasfida xomlik agar o‘lsa, ne g‘amdurur,
Chun daf’ etar xayoli g‘amu g‘ussani tamom.
Chun yori rozdor qilurman seni xayol,
Asror fosh aylama zinhor, vassalom!
* * *
Ne sud andin poy dar gillig‘im,
Chu al do‘stlardin ul oy yub emish.
O‘zin forig‘u bizni qilgon asir-
Kim, ermish bu yanglig‘ ul Ayyub emish.
* * *
Eyki, targ‘ib qilursen chog‘ir ichmakka meni,
Sozu xonanda bila soqiyu saxbo bormu?
Bovujudiki, o‘tubtur chog‘ir ichmak vaqti,
Majlis asbobini, bilmonki, muhayyo bormu?
* * *
Qolmadi hurmat ahli olamda,
Olamu olam ahdidin yuv ilik!
Boburo, ikki podsholig‘din
Yaxshiroq bu zamonda bir beklik.
* * *
Bu viloyatka muqayyad bo‘lmag‘il,
Kel, Xuroson jonibig‘a azm qil!
Gar borur bo‘lsang, erurmen hamrahing,
V-ar turarsen, men borurmen jazm qil!
* * *
Muyassar o‘lsa agar yor vasli g‘urbatta,
Vatanni ne qilayu o‘z diyor nega kerak?
Yibordi yor manga yodgor deb xatini,
Manga habib kerak, yodgor nega kerak?!
Zahiriddin Muhammad Bobur fardlari
* * *
Sengakim, arzi holimni ado men notavon qildim,
Muborak xotiringg‘a noxush-ar kelsa, yomon qildim.
* * *
Mehr ila xursand etarsen, javr ila pomol ham,
Bir zamon g‘amgin qilursen, bir zamon xushhol xam.
* * *
Ko‘nglum visolidin xushu ko‘zumda nurdur,
Ko‘z ravshani, ko‘ngul xushi Abdushukurdur.
* * *
Yashurdi otini g‘ayr ittifoqi birla ul qamdam,
Dedim otini elga, fosh qildim ittifoqin ham.
* * *
Haj yo‘lig‘a kir, ko‘ngul, himmat bila,
Ber qaz, oq ar o‘lsa yuz ming qofila.
* * *
Shayxu mullo Shihobu Xondamir,
Keling uch-uch, iki-iki, bir-bir.
* * *
Mushtoqdurur xasta ko‘ngul vaslinga bisyor,
Yorim kecha kelgilki, xabar topmasun ag‘yor.
* * *
O‘tgan oqshom va’da aylab, ul pariro‘ kelmadi,
«Ko‘zlarimga kecha tong otquncha uyqu kelmadi».
* * *
Bodadin ishrat uyini doim obod etgasen,
Har qachonkim, boda no‘sh etsang, meni yod etgasen.
* * *
Meni yo‘q e’tiqodi deb, bori el ichra yod etma,
Xudoy uchun bori elni o‘zungdek e’tiqrd etma.
* * *
Qovun birla uzumning hajrida ko‘nglumda g‘am har so‘,
Oqar suvning firoqidin ko‘zumdin har dam oqar su(v).
* * *
Qading jannat riyozining niholi,
Eram gulzori xadingning misoli.
* * *
Bo‘ldi hajring do‘zaxining bartaraf bo‘lmoq chog‘i
Kim, visolingning dalilidur ko‘zumning uchmog‘i.
* * *
Darding o‘lsa, ilojni netayin?
Sensizin taxtu tojni netayin?
* * *
Biling muni davlat, gar o‘lsa muyassar
Rahiqi muravvaq, rafiqi suxanvar.
* * *
O‘zga hamdam istabon, jonimg‘a mahram naylayin?
Menmenu ul oy xayoli, o‘zga hamdam naylayin?
* * *
May xumoridin o‘lur har nafas afzun dardim
Soqiyo, kel, bir ayoq berki, ilikdin bordim.
* * *
Ne osig‘ ishq aro man’ aylamak oxu fig‘onimni
Ki, men barbod bermishmen bu yo‘lda xonumonimni.
* * *
Yorning ag‘yorg‘a meh_ru vafosin angladim,
Notavon ko‘nglumga ham javru jafosin angladim.
* * *
Eshikishta boshim qo‘ymoq uchun har dam itob etma,
Bosh olib ketgum oxir eshikingdin, iztirob etma.
* * *
Yo Rab, xavos jam’ida Boburni xos qil,
Yoxud avom tafriqasidin xalos qil.
* * *
Ko‘zumning nurisen, ko‘nglum huzuri,
Tanim xurramlig‘i, jonim sururi.
* * *
Boburdurur bu ikki varaqning muharriri,
Biri butun varaqturu payvandlar biri.
* * *
Bo‘ldum yana oshufta, devona dag‘i bormen,
Go‘yoki bu fursatta oshiq bo‘lub o‘xshormen.
* * *
Sening uchun vatanim ko‘hu dasht bo‘lg‘usidur,
Aning uchunki, vafosiz g‘azol ko‘runasen.
* * *
Ishqing mayidin, ey jonkim, mastu bexabarmen,
Gohi o‘zumda yo‘qmen, gohi o‘zumda bormen.
* * *
Bahor mavsumi yettiyu xush xavo o‘tti,
Tag‘oful aylama soqiyki, o‘tti, hr, o‘tti.
* * *
Gar ko‘zungdin tushtum ersa, ko‘rdum oni bodadin,
Bo‘ldi taqsir emdi sen o‘tkor meni uftodadin.
* * *
Bu ko‘zaki, bo‘ynumg‘a qo‘yub kelmisham oni,
Har kim bu chog‘ir ichmasa, o‘z bo‘ynig‘a qoni.
* * *
Ochildi ko‘nglum o‘shal gul’uzor kelganidin,
Nechukki, g‘uncha ochilg‘ay bahor kelganidin.
* * *
Bo‘lmadi hargiz, netay, ul bevafo yorim mening,
Gar menga yor o‘lsa ul, bo‘lg‘ay Xudo yorim mening.
* * *
Jonni fido qilib senga, bormen dag‘i yomon,
Qilg‘an hamondurur dog‘iyu qilmag‘an hamon.
* * *
Zuhd sahrosig‘a tushtum ishq yo‘lidin ozib,
Boburi gumrahni emdi kim bu yo‘lg‘a ko‘ndurur?
* * *
Jafoni qo‘y, vafo tarkini tutma,
Unutmasmen seni, sen ham unutma.
* * *
Go‘shaye tutsam, jahonning elidin g‘am ko‘rmasam,
Istaram el ko‘rmasa meniyu men ham ko‘rmasam.
* * *
Sanbo‘sa sening ko‘nglung gar istasa, andoq qil,
Sanbo‘sa kerak bo‘lsa, san bo‘sa inoyat qil.
* * *
Chun zarurat bo‘ldi, qildim sendin ayru mayli jom,
Har chog‘irkim, ichmasam yoding bila, bo‘lsun harom.
* * *
Yana oshuftaroq ko‘rdum o‘shal nomehrubonimni,
Ne ish qildim? Ne taqsir o‘ldi? Bilmasmen gunohimni.
* * *
Sabzayu gullar bila jannat bo‘lur Kobul bahor,
Xosa bu mavsumda Boron yozisiyu Gulbahor.
* * *
Ko‘zum yorug‘lug‘iyu xasta ko‘nglum xushlig‘i sensen,
Badanda jonsenu jonning dag‘i dilkashlig‘i sensen.
* * *
Mehribon sog‘ing‘onim nomehribon ermish, netay?
Yaxshilig‘ ko‘z tutgonim asru yomon ermish, netay?
* * *
Yod aylamading hargiz, munchaki yolinibmen,
Sen meni sog‘inmaysen, men seni sog‘inibmen.
* * *
Murod vasling erur — ayla yod Boburni,
Unutmog‘il yana bu nomurod Boburni.
* * *
Koshki el birla ul mahvash hikoyat qilmasa,
Yo hikoyat qilg‘anini el rivoyat qilmasa.
* * *
Qadi firoqi meni duto qilur,
Qoshi hajri qomatimni yo qilur.
* * *
Ne malak andoq erur, ne erur oncha kishi,
Qamar aning muqirri, quyosh aning qayoshi.
* * *
Visol shavqidamen, ishtiyoq ko‘rsatma,
Xudoy uchun menga asru firoq ko‘rsatma.
* * *
Jahon eliyu jahon borcha gar adam bo‘lsa,
Adam yo‘lini tutay zarra menda g‘am bo‘lsa.
* * *
Eyki, la’li jonfizoing nuqlu maydin yaxshidur,
Kelgil ushbu kecha, yuz ko‘rsatki, oydin yaxshidur.
* * *
Ishqni har kimki qilur ixtiyor,
Men kibi olamda bo‘lur xoru zor.
* * *
Ey sabo, sharh aylagil hijronda avqotim mening,
O‘tsa ul shahning tobug‘ida agar otim mening.
* * *
Boshim qadam qilibon visolinga yetayin,
Muyassar bo‘lmasa vasl, bosh olibon ketayin.
* * *
Garchi olamda visol ayyomi dilkashdur, axiy,
To bilingay vasl qadri, hajr ham xushdur, axiy.
* * *
Bormu erkin hech nima olamda hijrondin yomon,
Har nekim ondin yomonroq yo‘q, budur ondin yomon.
* * *
Ulfatim el birla ozdur, ko‘bdur el javri menga,
Ne mening tavrim yoqar elga, ne el tavri menga.
* * *
Istaram yetsam quyundek gul’uzorim qoshig‘a,
Ollida tufrog‘ bo‘lub, evrulsam oning boshig‘a!
* * *
Yor qadrin bilmadim to yordin ayrilmadim,
Yor qadri muncha ham dushvor ekandur bilmadim.
* * *
Bormakim, ko‘nglumda vasling ishtiyoqidur hanuz,
Kelki, vasling ishtiyoqi menda boqidur hanuz.
* * *
Hajr shomi sochi savdosi chekar har yon meni,
Vahki, bu poyoni yo‘q tun qildi sargardon meni.
* * *
Ichib chog‘irni, ishim telbalikka yovushti,
Nechuk tahammul etay, ichimga o‘t tushti.
* * *
Tani zorimni de, gulshanda shoxi notavon ko‘rsang,
Sarig‘ yuzumni sog‘in, bog‘ aro bargi xazon ko‘rsang.
* * *
Ko‘pu ozg‘a Tengridur berguchi,
Bu dargohda yo‘qtur kishining kuchi.
* * *
Do‘stluqni gar tilarsen aylasang isbot kel,
Suhbatingg‘a asru ko‘p mushtoqdurmen bot kel.
* * *
Xush ul burunqi zamonlarki, o‘tgiyu bordi,
Xush ul kishiki, zamonlarni yaxshi o‘tkordi.
* * *
Ishq yuki ayladi sipehri a’loni ham,
Ne ajab, ar aylasa meningcha shaydoni ham.
* * *
Tasavvur qilmag‘ilkim, sendin, ey jon, o‘zga qilg‘aymen,
Ko‘ngul ul, fikr xam uldur, ne imkon o‘zga qilg‘aymen?
* * *
Bormoqqa ne maskan muyassar,
Turmoqqa ne davlat muyassar.
* * *
Bizga chun mehring yo‘q, elga mehrubonlig‘ qilmag‘il,
Yaxshilig‘ chun qilmading, bore yomonlig‘ qilmag‘il.
* * *
Bog‘ necha xo‘b esa, ko‘yicha yo‘qtur,
Sarvni mavzun desa, bo‘yicha yo‘qtur.
* * *
Mehrubon istab, baloi bevafog‘a uchradim,
Bevafo ermish, Xudoyim, ne balog‘a uchradim?
* * *
Tutmagil, ey gul, ravokim, ishqing ichra bir g‘arib,
Yerga bosh qo‘yg‘ay xazon yafrog‘i yanglig‘ sarg‘arib.
* * *
Qadin ko‘z jo‘yborig‘a ul oy bexost keltursa,
Oyog‘idin ko‘tarmay boshni, Tangri rost keltursa.
* * *
Necha boshimg‘a yog‘durg‘ay jafo toshini ul mahvash?
Necha sabr aylay oning javrig‘akim, o‘tdi haddin tosh?
* * *
Bor archi boisi yuz sho‘ru yuz gunoh chog‘ir,
Chog‘ir firoqi qildi halok meni, oh chog‘ir!
* * *
Qutulmoq firoqingdin oson emas,
Yetishmak visolingg‘a imkon emas.
* * *
Holimni sanga aytib, xajr o‘tig‘a o‘rtondim,
Ey yor, yamon qildim, har neki dedim — yondim.
* * *
Sendin ayru naylagaymen ayshu sahbo xushlug‘in,
Ki, sening uchun tilarmen barcha dunyo xushlug‘in.
* * *
Ul ikki labi ramzi dard ahlig‘a qilmaydur,
Gul g‘unchasidur go‘yo, bizlarga ochilmaydur.
* * *
Bir fikru bir havodadurur har nafas ko‘ngul,
Har lahza bir havas qiladur bulhavas ko‘ngul.
* * *
Har kimki, bo‘yunni qo‘ymas, oni tiygay,
Chopqay, talog‘ay, mute’yu munqod etgay.
* * *
Jamolingdin quyosh asru bot o‘totlig‘,
Sochingga banda bog‘ ichra sunbul otlig‘.
* * *
Ko‘rmas jahonda hargiz ko‘nglini shod Bobur,
Topmas murodi dilni, ey nomurod Bobur.
* * *
Firoqingdin yovushtum o‘lgali, ey yor, kelgaysen!
Visolinga base mushtoqmen, zinhor kelgaysen!
* * *
Jahon birla jahonning ahlidin behad malolim bor,
Biridin qat’ etib, ul birga qotilmas xayolim bor.
* * *
Kelki, onda furqatingdin dog‘i hirmon qolmasun,
Qolmasun g‘amda ko‘ngul, ko‘nglumda armon qolmasun.
* * *
G‘ayrg‘a necha ul oy vafo qilur,
Necha jonima mening jafo qilur?
* * *
Senga oshiq emasmenkim, menga javr etgasen doim,
Sening nozingni kim tortar, mening sendin ne parvoim?
* * *
Kel, ey rafiqi gulro‘y, ketur raqiqi gulrang,
O‘zung ichib, manta quy, ko‘tar navo tuzub chang.
* * *
Ul pariruhsora hargiz notavonliq ko‘rmasun!
Yaxshidur yaxshi kishi, hargiz yomonliq ko‘rmasun!
* * *
Meni hijronda kuydursang, ko‘ngul sendin sovutmasmen,
Agarchi sen unutgung meni, seni men unutmasmen!
* * *
Jahon chun bevafodur, nechakim andisha Bobur qil,
O‘zungni podshoxi jumlai olam tasavvur qil.
* * *
Xati birla ul oy xaddi: biri — mohu biri — hola,
Yuzi birla aning qaddi: biri — sarvu biri — lola.
* * *
Bu dunyodin farah yo‘qtur meni mahzung‘a jononsiz,
Jahondinkim, desun, billoh, kerakmas manga jon onsiz!
* * *
Base, firoqida ichsam chog‘ir, yig‘im keladur,
Manga chog‘irni keturmangki, achchig‘im keladur.
* * *
Ag‘yorg‘a o‘q urubon, dardig‘a davo qiladur,
Bisyor yomon boradur, ul yor xato qiladur.
* * *
Hajr ila qo‘nglumni buzding, vasl birla tuz meni,
Bordingu o‘lturdung oxir, kel, dag‘i tirguz meni.
* * *
Ko‘rub hijron g‘amin, jonong‘a yettim,
Agarchi ranj chektim, jong‘a yettim.
* * *
Senga holimni yozdim, sajda qildim,
Aytqilkim, ne yozdim, ne yongildim?
Otin og‘zimg‘a oldim ersa, tortar tig‘i kin ul mah,
Meni agar o‘lturur bo‘lsa bu yozuq birla, bismillah.
* * *
Necha ul yor yod etmay, meni ag‘yor sog‘ing‘ay,
Ne kun bo‘lg‘ay meni dilxastani ul yor sog‘ing‘ay.
* * *
Zahri hijron ichmisham, ber boda taryoki manga,
May xumori boshta cho‘xtur, tut chog‘ir soqi(y) manga
* * *
Raqib yo‘ldoshu men hajrdin duto o‘ldum,
G‘arib turki sitamgarg‘a mubtalo o‘ldum.
* * *
Vahmu usrattin amone toptuq,
Yangi jon, toza jahone toptuq.
Zahiriddin Muhammad Bobur masnaviylari
Sabo, ul gul harimig‘a guzar qil,
Mening holimdin ul gulga xabar qil.
Salomim yetkur ul oromi jong‘a,
Yana mundoq degil ul dilsitong‘a:
«Yuzungni ko‘rsatib, ko‘nglumni olding,
Olib ko‘nglumni, ko‘zdin meni solding.
Degil dildorlig‘ mundoq bo‘lurmu?
Tariqi yorlig‘ mundoq bo‘lurmu?
Seni mundoq tasavvur qilmas erdim,
Bu yanglig‘ rah,msiz ham bilmas erdim.
Seni deb barcha olamdin kechibmen,
Rafiqu yoru hamdamdin kechibmen.
Zamone qilmadim sendin farog‘at,
Vale, bordur senga mendin farog‘at.
Meni avval o‘zungga h.amdam etting,
Yona bilmon nega nomahram etting.
So‘zungkim, Xizr suyidin nishondur,
Vale, ul suv kibi mendin nihondur.
Ne, ya’ni muncha bizdin so‘z yoshurmoq,
Jafo oyinini haddin oshurmoq?
Birovningkim, birovdin ko‘ngli qolur,
Kishi yuz so‘z bila ko‘ngulni olur.
Ajabkim, mendin, ey dildor, to‘ydung,
Mening ko‘nglumni bir so‘z birla qo‘ydung.
Uzatma muncha ham, Bobur, so‘zungni,
Bu so‘zlar birla xor etma o‘zungni.
Agarchi ko‘p so‘zung bor, muxtasar qil,
Ul oyg‘a so‘zning aslidin xabar qil.
Gar ul so‘zkim, yoshurdung, aytmassen,
Bu yanglig‘ odatingdin qaytmassen.
Sening sevmasligingni jazm etarmen,
Bosh olib o‘zga bir sori ketarmen.
Agar botroq yibormassen javobim,
Bu xatdin ortuq o‘lur pechu tobim».
* * *
Ey payki sabo, qotimg‘a kelgil!
Eshit bu so‘zumni, dog‘i bilgil!
Yeldek yetib ul quyosh qoshig‘a,
Quyun kibi evrulub boshig‘a.
Yuz hasratu ishtiyoq birla,
Yuz ming alamu firoq birla.
Mendin tobug‘ida bo‘yla arz et,
Bu xidmatni o‘zungga farz et:
«K-ey podshahi viloyati husn!
Sha’ningda kelibtur oyati husn!
Sen husn sariri podshohi!
Men ishq faqiri dodxohi!
Hajru g‘aming etti zulmu bedod,
Ey jonu jahon, fitonu faryod!
Oyrilg‘ali, ey nigor, sendin,
Oyrildi hushu qaror mendin.
Ko‘zumda, agarchi, yo‘q jamoling,
Ko‘nglumdadurur, vale, xayoling.
Fikrim budururki, senga yetsam!
Zikrim budurur — so‘zung eshitsam!
Bormadi ko‘nguldin ul sochu yuz,
Yod ettim alarni kecha-kunduz.
Chun yo‘q qoshinga yetarga haddim,
Qoshing g‘amidan egildi qaddim.
Zulfung girihig‘a bastadurmen,
Ko‘zung havasida xastadurmen.
To oq yuzung yiroq tushti,
Ikki ko‘zum ichra oq tushti.
Og‘zing g‘amidinki, tangdilmen,
O‘lmay yururam, ne sangdilmen!
Lutf etki, harob bo‘ldi holim,
Rahm aylaki, qolmadi majolim.
Xush ulki, yuzungni yona ko‘rsam,
Hayron boqibon yuzungga tursam.
O‘psam ayog‘ing qo‘yub yuzumni,
Surtub anga har zamon ko‘zumni.
Bo‘ynungg‘a qo‘lum hamoyil etsam,
Sarvingni o‘zumga moyil etsam.
Gah ilkima g‘abg‘abingni olsam,
Gah og‘zima ul labingni olsam.
Ko‘zumni ko‘tarmasam ko‘zungdin,
Yuzumni ko‘tarmasam yuzungdin.
Gah og‘zimg‘a tilingni olsam,
Gah og‘zingg‘a tilimni solsam.
Hosilki, agar qoshingg‘a yetsam,
Ko‘nglum tilagancha ishrat etsam.
Yuzung yana ko‘rsam erdi, ey jon,
O‘lsam dog‘i qolmas erdi armon.
Yuz muncha xayollar qilurmen,
Yoding bila hollar qilurmen.
Men ushbu xayollar bila shod,
Sen meni qilursen o‘zgacha yod.
Mahjur ko‘ngulni shod qilmay,
Yaxshi so‘z birla yod qilmay.
Yolg‘on so‘z ila itob etarsen,
Yuz qahr bila xitob etarsen.
Gar yolyuni bo‘lsa zohir, ey do‘st!
Sharmanda bo‘larsen oxir, ey do‘st!
Ey yor, sen aylama tasavvur-
Kim, ko‘nglini o‘zga qildi Bobur.
Yuz hursifat qoshimg‘a kelsa,
Yuz tig‘i jafo boshimg‘a kelsa.
Ko‘nglumda hanuz o‘shal vafodur!
Boshimda dag‘i o‘shal havodur!
Fikrim o‘shalu xayol o‘shaldur!
Dardim ulu zor hol o‘shaldur!
Gar munda taraddud etsa oyim,
Bu so‘zda guvoh erur Xudoyim.
Hol ul edikim, hikoyat ettim,
Gah shukru gahi shikoyat ettim.
Har neki ko‘ngulda erdi — dedim,
Emdi sendin budur umidim:
Har ishta shitob qilmag‘aysen!
Bu tavr itob qilmag‘aysen!
Qolgon ko‘nglumni olg‘asen bot,
Olg‘on nazaringni solg‘asen bot.
Gar yaxshiyu gar yamon qilursen,
Dedim sanga, emdi sen bilursen.
To daxrdurur, salomat o‘lg‘il!
Xushluq bila to qiyomat o‘lg‘il!
Xushvaqtlig‘ing mudom bo‘lsun!
Davlat sanga muyetadom bo‘lsun!
