Nosir Fozilov (1929)
Yozuvchi Nosir Fozilov adabiyotimizning qutlugʻ dargohiga oʻtgan asrning 50-yillarning ikkinchi yarmida kirib kelgan. Hozirgacha yetmishdan ortiq kitob chop ettirdi. Ularning aksariyati tarjima asarlardir.
U 1929 yili Qozogʻistonning Chimkent viloyatiga qarashli Turkiston tumanidagi Qoriz qishlogʻida tavallud topdi. Ota-onasi dehqonchilik bilan shugʻullangan, buvasi Tursunmuhammad Aʼlam “Gʻurbatiy” taxallusi bilan sheʼrlar yozgan. Kamiy, Xislat, Sidqiy-Xondayliqiylar bilan hamnafas, hamfikr boʻlib ijod qilgan. Toshkentda uning uchta sheʼriy kitobi chop etilgan.
Nosir Fozilovning bolaligi urush davriga toʻgʻri kelganligi uchun ham oʻqib, ham ishlashiga toʻgʻri keldi. Shu tufayli u oʻz tengdoshlaridan ancha kech, yaʼni, 1949 yilda oʻrta maktabni tugatgan. Soʻng Toshkentga kelib, Oʻrta Osiyo Davlat universitetiga oʻqishga kiradi. Uni 1954 yilda tugatadi. Shundan soʻng “Gulxan”, “Sharq yulduzi” kabi jurnallarda, nashriyotlarda turli lavozimlarda ishlaydi.
Adibning birinchi hikoyasi 1953 yilda bosilgan. Ilk kitobi 1959 yilda “Irmoq” nomi bilan chop qilingan. Soʻngra “Oqim” (1962), “Robinzonlar” (1964), “Qush qanoti bilan” (1965), “Qorxat” (1968), “Koʻklam qissalari” (1970), “Joʻxori tuzoq” (1971), “Saraton” (1975), “Kichkina demang bizni” (1977), “Diydor” (1979), 2 jildlik “Tanlangan asarlar” (1982–1983), “Shum bolaning nabiralari” (1985), “Bolaligim ‒ poshsholigim” (1989), “Bir otar toʻpponcha”, “Toshkentning nosi”, “Said Ahmad noming baland” (1995), “Munavvar lahzalar” (1998), “Eslasang koʻngling yorishur” (2003), “Ustoz soʻzlaganda” (2007), “Topdimu yoʻqotmadim” (2010) kabi oʻnlab kitoblari nashrdan chiqdi.
Nosir Fozilov tarjimon sifatida ayniqsa samarali ijod qildi. Sh. Husainovning “Nurli tosh” (pyesa, 1952), S. Muqonovning “Hayot maktabi” (qissa, 1954), “Choʻpon oʻgʻli” (qissa, 1960), “Choʻloq polvon” (qissa, 1970), B. Mustafinning “Qaragʻanda” (roman, 1956), Q. Abduqodirovning “Xojimuqon” (qissa, 1959), Gʻ. Musrepovning “Qozoq soldati” (roman, 1960), “Choʻlqor” (qissa va hikoyalar, 1960), “Qiron qush qoʻshigʻi” (qissa, 1970), Muxtor Avezovning “Qarash-qarash voqeasi” (qissa, 1960), “Abay ‒ xalq farzandi” (pyesa, 1970), M. Avezov, L. Sobolevning “Abay” (tragediya, 1970) asarlarini tarjima qilgan. Shuningdek, rus, turkman, qirgʻiz adiblarining ham asarlarini oʻzbek tiliga oʻgirgan. Ayni paytda N. Fozilovning ham rus, turkman va qozoq tillarida kitoblari chop etilgan, shuningdek, asarlari arman, latish, gruzin, hind, arab, ozarbayjon tillariga tarjima qilingan.
Uning ana shunday samarali mehnatlari zoye ketmadi. 1985 yilda u “Shum bolaning nabiralari” kitobi uchun Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasining Gʻ. Gʻulom nomidagi, 1986 yilda esa qozoq adabiyotidan qilgan tarjimalari uchun Qozogʻiston Yozuvchilar uyushmasining Bayimbet Maylin nomidagi mukofotlar sohibi boʻldi.
Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan sanʼat arbobi Nosir Fozilov 1999 yili “El-yurt hurmati” ordeni bilan mukofotlangan. 2011 yili “Topdimu yoʻqotmadim” kitobi uchun Oʻzbekiston Respublikasining Davlat mukofoti bilan taqdirlandi.
“Oʻzbek adiblari” (S. Mirvaliyev, R. Shokirova. Toshkent, Gʻafur Gʻulom nomidagi adabiyot va sanʼat nashriyoti, 2016) kitobidan.
