Shmidt Aleksandr Eduardovich
Tavallud topgan sana:
12 mart 1871 yil
Vafot etgan sana:
9 avgust 1939 yil
Tug'ilgan joy:Rossiya imperiyasi
Yo'nalishlar: Tarixchilar
Tarjimai hol
Sobiq sovet sharqshunos va arabshunosi - Shmidtning tadqiqot manfaatlarini shakllantirishda va uni ushbu sohaga yo‘naltirishda ta’lim bergan mashhur rus sharqshunoslaridan biri Viktor Romanovich Rozening maslahatlari katta o‘rin tutadi.
Shmidt Aleksandr Eduardovich Astraxanda harbiy shifokorlar oilasida 12 (24) Mart 1871-yil tug‘ilgan. Uning otasi Russifiyed nemis zodagonlaridan edi. 1889-yilda u 1-Tbilisi klassik gimnaziyasini oltin medal bilan tugatgan. Keyinchalik birinchi daraja bilan 1894-yilda fakultetning arab-fors-turk bo‘limini tugatib, Sankt-Peterburg universiteti sharq tillari fakultetida o‘z faoliyatini davom ettirdi.
Aleksandr Shmidt ko‘plab ovrupo, sharq va qadimgi tillarni bilardi, tillarni o‘rganishga ajoyib qobiliyat egasi edi. Shu jumladan, fransuz, ingliz, nemis, ispan, italyan, lotin, yunon, ibroniy va qadimgi ivrit , arab, fors, turk, va o‘zbek tillarida bemalol gaplasha olardi. Unda shu tillarga nisbatan qobiliyat rivojlanib, talabalik yillaridayoq ilmiy-tadqiqot ishlarini olib borish istagi uyg‘ondi.
Shmidt islom ta’limoti va yozuvini o‘rganish uchun rossiyalik taniqli sharqshunos, tarixchi va arabshunos- Viktor Romanovich Rozega shogird tushadi. Uning qiziqishlarini ko‘rgan Roze o‘z bilimlarini unga o‘rgatdi va ustozlik qildi. A.Shmidt universitetini tugatgandan so‘ng, ilmiy salohiyatini davom ettirish maqsadida Universitetda ishda qoldi.
1986-yil magistraturaga imtihon topshirganidan so‘ng, tadqiqot uchun ikki yillik chet el safarida yirik Yevropa sharqshunosolimlari I.Goldsiyer, Avstraliya va Vengeriya sharqshunosi I.Karabachek hamda Gollandiya sharqshunosi M.YA.Guelardan ta’lim olib qaytadi.
Shmidt 1897-yilda birinchi marta ilmiy maqolasini chop etdi. 1898-yilda Aleksandr Eduardovich dotsent lavozimida, Sankt-Peterburg universiteti sharq tadqiqotlari fakultetida talabalarga saboq bera boshladi. Universitetda u arab va islom tadqiqotlari bo‘yicha ma’ruzalar qildi.
Aleksandr litseydagi ta’lim berishdagi muvaffaqiyatlari bilan birga keyinchalik "Sankt-Peterburg gazetasi"ning kotibi bo‘lib ishlagan. 1907-yildan boshlab 1920-yilgacha Sankt-Peterburgda katta yordamchi kutubxonachi, keyin esa Rossiya Davlat kutubxonasining direktor o‘rinbosari lavozimlarida ishlagan.
1912-yilda, “Islom olami” jurnalida muvaffaqiyatli ish boshlab, asosan jurnalning birinchi muharriri bo‘lgan V.V Bartold harakatlari orqali sharqshunoslik Imperial jamiyati tomonidan 1912-yilda tashkil etilgan jurnalga hamkorlik qila boshladi. Shmidt jurnalga Islom tarixi bo‘yicha turli ocherk materiallarini chop etdi va shu bilan birga Fransiyada chop etiladigan “Musulmon dunyosi sharhlari” jurnalida Markaziy Osiyo materiallarini nashr qildi.
1914-yilda Shmidt magistrlik dissertatsiyasining mavzusi bo‘lgan "Abdal-Vahhob al-Sharani va uning sochilgan marjon” deb nomlangan kitobini muvaffaqiyatli ximoya kilgan. Shu bilan birga, Shmidt ko‘pincha rus Arxeologiya jamiyati Sharqiy bo‘limida ilmiy hisobotlar va xabarlar bilan Peterburg va Lazarev instituti Moskvada turli chiqishlar qildi.
1917-yilning 1-sentyabr kunida Shmidt Petrograd universitetida navbatdan tashqari professor unvonini oldi. 1918-yilning iyul oyida Moskvada Oliy maktab o‘qituvchilari uchun bo‘lib o‘tgan se’zdda A.Shmidt yuqori ovozga ega bo‘lish bilan birga Petrograd universitetining Sharq bo‘limi o‘qituvchiligiga hamda tarix va filologiya fakultetining professori va dekani etib saylandi.
1919-yilning 31-avgust kunida A.Shmidt universitet prorektori etib saylandi va u ushbu lavozimi bilan 1920-yilning 17-yanvarida Toshkentga xizmat safariga yuborilgan edi.
1918-yilning 1-oktyabridan boshlab u Moskvada Sharq tillari Lazarev institutining Etnologiya fakultetida “Islom huquqi va islom tadqiqotlari” bo‘yicha saboq bera boshladi. 1920-yildan boshlab u Fanlar akademiyasining Osiyo muzeyida sharqshunoslar hay’at a’zosi edi.
Universitet uchun malakali o‘qituvchilar tanlash bilan bir qatorda, uuniversitet uchun kutubxonasi uchun xodimlar olish bilan ham shug‘ullanadi.
1920—1921-yil oxiriga qadar u dekan vaTurkiston universitetining filologiya tarixi professori sifatida xizmat qilgan.
1920-yilning aprelida professor A. Shmidt Sharqshunoslik institutining rektori bo‘lib, 1921-yilga qadar islom, islom huquqi, arab adabiyoti tarixi va arab yozuvlaridan dars berdi.
Shu bilan birga u hayoti davomida Moskva va Sankt Peterburgga borib sharq qo‘lyozmalari bilan shug‘ullandi.
Hayotining so‘nggi yillarida Shmidt Sharqshunoslik instituti nomidan Xorun al Rashidning “Soliq kitobi” asarini tanqidiy va tahliliy o‘rganib nashr etdi.
Aleksandr E.Shmidt 1939-yilning 9-avgust kuni Toshkentda vafot etdi. U Toshkentning sobiq Botkina ko‘chasidagi qabristonga dafn etilgan.
