5-SINF TABIIY GEOGRAFIYA BOSHLANG`ICH KURSI
1. Geografiya atamasi qachon, kim tomonidan fanga kiritilgan?-Eramizdan avvalgi III asr yunon olimi Eratosfen.
2. Geografiya so`zining ma`nosi? -ge ”yer”, grafo- «yozaman”, umumiy: yerning tasviri.
3. Geografiya fanining asosiy tarmoqlari?- tabiiy va iqtisodiy geografiya.
4. Ptolemey kartasi bilan Eratosfen kartasining farqi nimada? — Ptolemey kartasida gradus to`rlari berilgan.
5. Ptolemey kartasida qayerlar tasvirlangan?- Yevropa va Osiyoning katta qismi va Afrika Shimoli tasviri.
6. O`rta Osiyo geografiyasining asoschisi kim?-Muhammad Al-Xorazmiy.
7. Toshkent globusining bo`yi, diametri, aylanasi necha metr? -bo`yi 2,5 m, diametri 2 m, aylanasi 6 m, og`irligi 490 kg.
8. Toshkent globusi kim tomonidan, kim rahbarligida yasalgan? — Hamidulla Hasanov rahbarligida, I.Oshev yasagan.
9. Yerning sharsimonligini haqiqiy isbotlagan sayyoh? -F.Magellan.
10. 1271-1295–yillarda kim Xitoyga sayohat qilgan?-Marko Polo (venetsiyalik savdogar).
11. Shimoliy qutubga birinchi bo`lib borgan sayyoh kim? — 1909 y E.R.Piri.
12. Mariana cho`kmasi qaysi okeanning qaysi tomonida joylashgan? -Tinch okeanining g`arbiy qismida.
13. Beruniy globusining deametri necha metr va qachon yasalgan?-diametri 5 m, 995 yil yasalgan.
14. Janubiy qutbda birinchi bo`lib borgan sayyoh kim? -1911-yil 14-dekabr Raul Amutsen tomonidan kashf etilgan.
15. F.Magellan sayohati nechanchi yillarda bo`lgan? -1519-1521-yillarda.
16. «Antarktida” materigi kim tomonidan qachon kashf qilingan? -1820-yil rus dengizchilari Billinsgauzen va Lazerevlar.
17. Birinchi mukammalroq geografik globusni kim yasagan? -1492-yil nemis olimi Martin Behaym tomonidan.
18. O`rta Osiyolik Nosir Xisrav 7 yil davomida qayerlarda sayohat qilgan va qancha km bosib o`tgan?-Janubiy-G`arbiy Osiyo-Shimoliy Sharqiy Afrika 15000 km.
19. Boburnomada qaysi hududlar haqida ma`lumotlar mavjud? -Farg`ona vodiysi, Afg`oniston va Hindiston tabiati.
20. F.Magellan qaysi orolda halok bo`lgan? -Filippin orolida 1521-yil
21. Antarktida nechanchi yilda kashf qilingan? -1820-yilda
22. 1871-1883 yillarda qanday geografik voqea sodir bo`lgan? -Mixliko Maklay Yangi Gvineya orolida etnografik tatqiqotlar olib borgan.
23. Azimut nima? -Joyning shimol tomoni bilan yo`nalish chizig`i orasidagi burchakka aytiladi. Azimut 00 dan 3600 gacha o`lchanadi.
24. Gorizontning asosiy tomonlari?-shimol, janub, sharq, g`arb.
25. Azimut 1800 bo`lsa, u ufqning qaysi tomonini bildiradi?-janub tomonini.
26. Ugqning g`arb, sharq, shimoliy -sharq, janubiy-sharq tomonlari qanday azimutga ega?-g`arb-2700, shimoli-sharq-450, janubi-sharq-1350.
27. Azimut so`zi qaysi tildan olingan, qanday ma`noni bildiradi? -arabcha «yo`l” degan ma`no.
28. Turistlar 2700 azimut bo`yicha 2000 m yurishdi. Qaytish yo`nalishi azimutni toping?-2700-1800= 900 sharqiy yo`nalish.
29. Agar maktabda 450 azimut bilan borsangiz, uyga qaysi azimutda va yo`nalishda qaytasiz. Agar borayotgan tomon 1800 dan kichik bo`lsa unga 1800qo`shiladi.- 450+1800= 2250 azimut, janubi-g`arbiy yo`nalish.
30. Masshtab nima? -Joydagi masofaning chizmada plan va xaritada tasvirlanganda necha marta kichraytirilganligini ko`rsatuvchi kasr sondir.
31. Ikki punkit oralig`i 5700 km gat eng bo`lsa, u 1:10000000 masshtabli kartada necha sm ni tashkil etadi? — 1:100.00000 1 sm da 100 km 5700:100=57 sm
32. 1:40000000 mashstabli kartada Toshkent bilan Moskva shahri orasidagi masofa 7 sm ga teng. Shu shaharlar orasidagi haqiqiy masofani aniqlang? — 1:40 000 000 1 sm da 400 km 400·7= 2800 km.
33. Quyidagi sonli masshtablarni nomli mashstabga aylantiring? -A 1 sm da 500 m
B. 1 sm da 3 km. C. 1 sm da 250 m D. 1 smda 15 km
34. 1 sm da 1000 m masshtabli xaritasida masofa necha marta kichraytirilgan?-1:1000 marta
36. Joy planini tuzishda qanday ishlar bajariladi?-masshtab tanlab, predmetlar oralig`i o`lchanadi, shartli belgilar.
37. Joyning nisbiy balandligi deb nimaga aytiladi?-Yer yuzidagi biror nuqtaning boshqa nuqtadan tik balandligiga nisbiy balandlik deyiladi.
38. Nivelir nima?-Tepalikning balandligi, jarlikning chuqurligi nivelir yordamida o`lchanadi.(Nisbiy balandlik)
39. Mutloq balandlik deb nimaga aytiladi? — Yer yuzidagi joylarning dengiz sathiga nisbatan balandligi mutloq balandlik deyiladi.
40. Toshkent shahrining mutloq balandligi? -Toshkent shahrining o`rtacha mutloq balandligi 400 m.
41. Gorizontallar deb nimaga aytiladi?- Planda mutloq balandlik bir xil bo`lgan joylarni tutashtiruvchi chiziqlar.
42. Relef nima? — Yer yuzining barcha notekis shakillari relef deyiladi.
43. Topografik planda azimut qanday aniqlanadi? — transportr yordamida aniqlanadi.
44. O`zbekistonda joylarning mutloq balandligi qaysi dengizga nisbatan olchanadi?- Boltiq dengizi
45. Geografik xaritalarning mazmuniga ko`ra turlari? -Umumgeografik va mavzuli geografik xaritalar.
46. Pasttekslarning balandligi necha metr? -Mutloq balandligi 200 m gacha.
47. Izobara nima? -Havo bosimi bir xil bo`lgan nuqtalarni tutashtiradigan chiziqlar.
48. Izoterma nima? -Havo harorati o`xshash nuqtalarni tutashtiradigan chiziqlar.
49. Xaritalarning legendasi deganda nimani tushunasiz? — shartli belgilar izohi.
50. Yerning haqiqiy shakli qanday? — geoid shaklda. Kura (shar).
51. 6378,2 km bu nimani bildiradi? -Yerning ekvator radiusi.
52. Topografik planda va xaritalarda relef nima bilan tasvirlanadi? -Gorizontallarda.
53. Planda egri chiziqlarning uzunligini o`lchashda qanday asbobdan foydalaniladi?- Kurvimetr.
54. Yer yuzining maydoni qancha? — 510,2 mln km2
55.Yerning o`rtacha radiusi qancha? -6371 km.
56. Yer markaziga qutbdan borsa yaqinmi yoki ekvatordan borsa yaqinmi?-qutubdan borsa yaqin.
57. Joyning geografik kengligini dastlab kim aniqlagan?- Knidiskiy.
58. «Atlas” atamasi fanga qachon kim tomonidan kiritilgan?- 1595 yilda Flamand Kartogrifi Mer Kator tomonidan.
59. London o`rta dengizidan qaysi tomonda joylashgan?- shimolda.
60. Yerdan quyoshgacha bo`lgan masofa?-149,6 mln km
61. Quyoshdan kelayotgan yorug`lik yerga qancha vaqtda yetib keladi? -8,5 daqiqada yetib keladi.
62. Oddiy ko`z bilan odam qancha yulduzni ko`ra oladi? -3000 ta
63. 384400 km nimani bildiradi?- yerdan oygacha bo`lgan o`rtacha masofa
64. Quyosh sistemasida nechta sayyora, tabiiy yo`ldosh, nechta asteroid va kameta bor? — 8 ta sayyora, 60 dan ortiq tabiiy yo`ldosh, 50 mingga yaqin asteroid, 2000 ga yaqin kometa bor.
65. Kometa nima? — Bosh va unga ergashib yuruvchi dumdan iborat bo`lgan osmon jismidir.
66. Qaysi geografik atamani yunoncha sochli degan ma`noni bildiradi? — Kometa
67. Metyor deb nimaga aytiladi?- Yerga yaqin qolgan va uchar yulduz kabi yorug` iz qoldirib yerga tushayotgan osmon jismi.
68. Qaysi sayyoralar qadimda utorir, zuxro, mirrix, mushtariy, zuxal deb ataladi?-Mars-mirrix, Yupiter-mushtariy, Saturin-zuxal, Merkuriy-utorit, Venera-zuxro.
69. Sayyora nima? -Quyosh atrofida sayr qilib yuruvchi osmon jismlari.
70. Oy sirtida kunduzi va kechasi harorat qancha?-kunduzi 120 daraja issiq, kechasi 160 daraja sovuq.
71. Nima uchun oyning bir tomoni ko`rinadi?-Oy o`z o`qi atrofida ham yer atrofida ham bir xil vaqtda 27 kun 8 soatda aylanib chiqadi.
72. Yerdan eng uzoq sayyora? -Neptun
73. Yo`ldoshi yo`q sayyoralar? -Merkuriy va Venera.
74. Yer o`z o`qi atrofida qancha vaqtda aylanib chiqadi va nima hosil bo`ladi? — 23 soat 56 daqiqa-1 sutka.
75. Soat mintaqasida boshlanadigan meridian qaysi? — Bosh meridian 00.
76. Meridian so`zining ma`nosi?- Meridian so`zi lotinchadan olingan bo`lib, tush chizig`i degan ma`no.
77. Qaysi geografik atama «tenglashtiruvchi” degan ma`noni bildiradi? — Ekvator
78. Qutb kunduzi shimoliy va janubiy qutblarda qancha vaqt davom etadi? -qishda 178 sutka tun, yozda 186 sutka kunduzi.
79. Qutb doiralari bilan tropik chiziqlar oralig`i nima deyiladi? -Mo`tadil mintaqalar.
80. Yil fasllarining hosil bo`lishiga sabab nima? -Yer sharining og`gan holatda quyosh atrofida aylanishidan yerning aylanish o`qi orbita tekisligiga 66,5 0ga og`gan.
81. 21-mart va 23-sentabrda quyosh qanday holatda bo`ladi? -Quyosh ikkala yarimsharni bir xil yoritadi. Tik ekvatorda 900 burchak ostida tushadi. (Zenitda).
82. Yerning issiqlik mintaqalariga nimalar kiradi? -Janubiy tropik va shimoliy tropik va oralig`i issiq mintaqa.
83. Kabisa yili nima uchun hosil bo`ladi?-Yer quyosh atrofida 365 kun 6 soatda 1 marta ayl.sh.uchun 6·4=24 1 sutka qo`shilib kasiba yili hosil bo`ladi.
84. Yer mantiyasining qalinligi qancha? -2900 km.
85. Yerning ichki tuzulishi qanday qatlamlardan iborat?- Yer po`sti, mantiya va yadro.
86. Yadro asosan qanday moddalardan iborat?-Kremniy va temir moddalarning aralashmasidan.
87. Yerning tubiga tushgani sari harorat qanday o`zgaradi? har 1000 m da 330 oshadi.
88. Yadroning radiusi va harorati qancha?-radiusi 3500 km va harorat 40000.
89. 12750 km nimani bildiradi?- Yerning o`rtacha diametrini.
90. Otqindi jinslarga nimalar kiradi?-Granit va bazalt (tarkibida temir magniy kremniy)
91. Litosfera nima?- Yerning qattiq qobog`i, yunoncha Letos- tosh, sphaira-shar ya`ni tosh qobig`i.
92. Yer po`stining 90 % moddasi qaysi elementlardan tashkil topadi? -8 ta: kislorod, kremniy, alyumeniy, temir, kalsiy, kaliy, natriy va magniy.
93. Granit, bazalt, deabez hosil bo`lishiga ko`ra qanday tog` jinsi hisoblanadi? — Magmatik tog` jinsi.
94. Marmar qaysi tog` jinsining o`zgarishidan hosil bo`ladi? -Ohaktoshning o`zgarishidan.
95. Metomorfik( o`zgargan) jinslarga nimalar kiradi? -marmar va gneys, kvarsit.
96. Foydali qazilmalar qanday turlarga bo`linadi? — Rudali va rudamas.
97. Granit, basalt yer po`stining qancha % ini tashkil etadi? — 60 % ini.
98. Seysmograf nima?- Yer qimirlash harakatlarini sezuvchi asbob.
99. Vulqonlarni 80 % qaysi okean mintaqasida joylashgan?- Tinch okean hududida.
100. Asosiy seysmik mintaqalarga qaysi mintaqalar kiradi?- J:1 Tinch okean. 2. Alp-Shimoliy seysmik mintaqalari.
101. «6356.8 km” bu nimani bildiradi? — Yerning qutbiy radiusi.
102. Moskvadan to Leningradgacha bo`lgan 650 kmli masofa kartada 13 sm ga teng. Bu kartaning mashstabini aniqlang? — 650 km: 13= 50 km, 1 sm da 50 km, 1: 5000000.
103. Ftushtok nima? -Joyning mutloq balandligini o`lchovchi asbob.
104. Jazoir davlatining poytaxti uning qaysi tomonida joylashgan? — shimolida.
105. Ko`rsika oroli bilan Sardiniya oroli o`rtasidagi bo`g`oz? — Banifach.
106. Azor, Madeyra orollari qaysi davlatga tegishli? — Portugaliyaga qarashli.
107. Leseto, Svazilend davlatlari qaysi davlat hududi ichida joylshgan? — Janubiy Afrika Respublikasida.
108. Gavayi orollari tarkibiga qaysi orollar kiradi? -Miduey, Nixoa, Lisyanskiy, Neker, Mani.
109. Kolima daryosi qaysi dengizga quyiladi? — Sharqiy Sibr dengizi.
110. Daniya qaysi yarim orolda joylashgan? — Yutlandiya yarim orolida.
111. Yer po`stining qalinligi quruqlik va okeanda necha km? — Quruqlikda 30-80 km, okeanlarda 5-10 km.
112. Giposentr nima? -Yer qimirlash o`chog`i.
113. Gekla vulqoni qaysi davlatda joylashgan? — Islandiya orolida.
114. 1421 yilda Hindistonga davlat elchisi bo`lib brogan o`zbek olimi? — Abdurazzoq Samarqandiy.
115. Vezuviy vulqoni otilgandan so`ng qaysi shaharlar yo`q qilib tashlandi? — Ponpey va Gerkulonum.
116. Geyzar nima? — Issiq vulqonlar.
117. Xalqaro geografik ittifoq qachon tuzulgan? — 1922-yilda.
118. Geyzerlar eng ko`p tarqalgan hududlar?- Kamchatka va Islandiya, Yangi Zallandiya.
119. Dunyo okeani yer yuzasining qancha qismini tashkil qiladi?- 361,1 mln km2.
120. Butin quruqlik maydoni qancha?- 149,1 mln km2.
121. Jamolungma cho`qqisi qachon kim timonidan kashf qilingan?- 1953-yilda Everest Xillari.
122. Tekisliklarning balandligiga ko`ra turlari?- 1. Pasttekisliklar, 2. Qirlar 200 m-500 m 3. Yassi topg`lar 500m dan yuqori.
123. O`rta Sibr, Braziliya, Dekan bu nimalarni bildiradi? -Yassi tekisliklar.
124. Tog`larning balandligiga ko`ra turlari? -Agar tog`larning balandligi 1000 m gacha bo`lsa past tog`lar, 1000 m dan-2000 m gacha bo`lsa, o`rta baland tog`lar deyiladi.
125. Tog`lar qanday kuchlar ta`sirida hosil bo`ladi? — Yer ostidan otilib chiqqan magma hisobiga paydo bo`lgan bo`lsa, ba`zilari yer po`stining burmalanishidan.
126. Xo`bart bu nima? — Shahar.
127. Janubiy Sand vichev orollari tarkibiga qaysi orollar kiradi? — Zavagovskiy, Leskoy, Visokiy, Montagyu, Bristol.
128. San-Matias qo`ltig`i qaysi materikning janubiy sharq tomonida joylashgan? — Janubiy Amerika.
129. Iravadi daryosi qaysi dengizga qo`yiladi?- Andaman dengiziga.
130. Lioss nima?- (Nemischa lioss- g`ovak) sarg`ish, mayda zarrali bo`shoq tog` jinsi. Tarkibida gil menerallaridan tashqari Kvas, Slyuda dula shpato, Fe2O3
131. G`orlar qanday relyef shakliga kiradi? — Karst relyefi.
132. Izotaxa nima?- Tezlik bir xil bo`lgan nuqtalarni birlashtiruvchi chiziq.
133. 1772 yilda kim birinchi bo`lib, janubiy qutb doirasiga suzib o`tgan? — Jeyms Kuk.
134. Dunyodagi eng yirik port shahar? — Rotterdam.
135. Bazalt qanday tog` jinsi? — Otqindi tog` jinsi vulqonlardan va yer yoriqlaridan oqib chiqadi. Rangi qora va bo`z rang, Sibirda Zabaykalex Arabistonda, Ukraina, Kamchatka, Qurama tog`lari bor.
136. Birinchi tekislik deb nimaga aytiladi? — Dengiz tagini ochilib qolishi natijasida hosil bo`lgan tekisliklar. Kasbiy bo`yi, pasttekisligi -28 m.
137. Alp burmalanishi qaysi erada sodir bo`lgan? — Kaynazoy erasida.
138. Afrikadagi eng baland bo`yli qabila qaysi? — Nilodlar.
139. Qutb yulduzi nima?- O`z yo`nalishini o`zgartirmasdan doimo shimolni ko`rsatib tuiruvchi yulduz.
140. Telluriy nima? — Yil fasllarini hosil bo`lish hodisasini kuzatuvchi asbob.
141. Don daryosi qayerga quyiladi? — Azov dengiziga.
142. Mejen nima? — Daryo suvi sathining pasayish davri.
143. Qaysi sahrolarni «Fobos” va «Deymos” nomli yo`ldoshlari bor? — Mars sayyorasini.
144. Torf nima? — (Nemischa torf- yertezak) botqoqlik o`simliklarining tabiiy qurishi va sernam hamda havo kirishi qiyin sharoitda chala qurushi natijasida bo`ladigan foydali qazilma.
145. Qo`ng`ir ko`mirda nima uchun issiqlik koefesiyenti past bo`ladi? — Qo`ng`ir ko`mirning tarkibida kul va namlik ko`p bo`lganligi uchun issiqlik kam.
146. Qaysi dengizdan neft qazib olinadi? — Fors qo`ltig`i, shimoliy dengiz, Norvegiya dengizi.
147. Rudamas foydali qazilmalarga nmalar kiradi? — Osh tuzi, kaliy tuzi, fosfarit, anatit, oltingugurt kabi kimyoviy foydali qazilmalar.
148. Granit marmar nimaga ishlatiladi?- Marmar binokorlikda va xaykaltaroshlikda, granit esa qurilishda poydevor va bezash materiallari, poydevor olishda ishlatiladi.
149. Butun dunyo okeaning suv miqdori qancha?- 1340 mln km3.
150. 23,4 mln kv 3 nimani bildiradi?- Yer osti suvlarining miqdori.
151. Chuchuk suv umumiy hajmi nacha %?- 2,5 %
152. Gidrosferaning tarkibida quruqlik suvlari qanchani tashkil etadi?-3,5 %
153. Dunyodagi eng katta okeanning maydoni eng chuqur joyi?- Tinch okeani bo`lib, maydoni 178,7 mln km2. Eng chuqur joyi Mariana botig`i- 11022 m.
154. Qumtosh, gpis, bor, oxaktosh qanday tog` jinsi hisoblanadi?- Cho`kindi tog` jinslari.
155. Puerto-Riko botig`i qaysi okeanda va chuqurligi?- Atlantika okeanida, 8742 m.
156. Zond cho`kmasining chuqurligi qancha va qayerda joylashgan?- Hind okeanida –7729 m.
157. Shimoliy muz okeaning eng chuqur joyi va maydoni?- Maydoni-14,1 mln km2. Eng chuqur joyi-5527 m
158. Chekka dengizlarga misollar?- Arabiston, Norvegiya, Barens.
159. Birinchi seysmografni kim ixtiro qilgan?- Xitoylik munajjim Chjen Xen.
160. Hozirgi zamon Seysmografini kim ixtiro qilgan?- Rus olimi B.B. Golitsin.
161. O`rta qizil, qora dengizlar joylashgan o`rniga qarab qanday dengiz?- Ichki dengizlar.
162. Makkenzi daryosi qayerga quyiladi?- Boforta dengiziga quyiladi.
163. Exolot nima?- Okean chuqurligini o`lchaydigan asbob.
164. Exolotdan yuborilgan tovush 5 sekdan keyin qaytib keldi. Okeanning chuqurkigini toping?-Suvda tovushning tarqalishi 1500 m/s ga teng. 1500i5=7500 m/sek. 7500 : 2 3720 m.
165. Okeanning 200 m gacha bo`lgan qismi nima deyiladi?- Materik sayozligi ya`ni shelf deyiladi.
166. Okean suvining asosiy xususiyati nimadan iborat?- Sho`rligi va uning harorati.
167. Okean suvi necha gradusda muzlaydi?- -2 C0.
168. Dunyo okeaning o`rtacha sho`rligi?- 1 litr suvda 35 gr promilli (35%)
169. Eng sho`r dengiz qaysi?- Qizil dengiz – 42 %
170. Yer yuzining eng sho`r joyi?- O`lik ko`li 270 %
171. Qizil dengizning bir tonna suvidan qancha tuz olish mumkin?- 42 kg.
172. Okeandagi daryolar nima deyiladi?- Oqimlar.
173. Sovuq oqimlarga 5 ta misol keltiring?- Peru, Bengal, G`arbiy shimollar, Labrador, Kanar.
174. Ichki dengizlari eng ko`p okean?- Atlantika okean.
175. Dunyo okeanidagi eng uzun oqim?- G`arbiy shamollar oqimi 30000 km dan ortiq.
176. Iliq oqimlarga 5 ta misol?- Golfstrim, Krosiyo, Mozambik, Sharqiy Avstraliya, Braziliya
177. Eng o`g`ir hayvon qaysi?- Ko`k kit. 150 tonna.
178. Qumtoshning o`zgarishidan qaysi tog` jinsi hosil b`oladi?- Kvarsit.
179. Dunyo okeanida qancha mingdan ortiq o`simlik va hayvonlar mavjud?- 160 mingdan ortiq.
180. 1960 yilga geografiya olamida qancha voqea sodir bo`lgan?- Shveytsariyalik olim Jak Pikar maxsus «Triyest” batishafida Mariana botig`ida 11000 m chuqurlikka tushgan.
181. Yer osti suvlari qanday hosil bo`ladi?- Yer osti suvlarining hosil bo`lishiga quruqlikdagi yog`inlarning yer ostiga shimilishidan hosil bo`ladi.
182. Ikkita qatlam orasidagi suvlik nima deyiladi?- Artizan suvlar.
183. O`zdagi mineral suvli joylarga qayerlar kiradi?- Chimyon, Chortoq, Nurota, Shohimardon.
184. Chirchiq, keles, Aris daryolari qayerga quyiladi?- Sirdaryo
185. Mineral suvlar qanday chuqurlikda joylashgan va harorati qancha?- 1000-3000m harorati 40-100 0 C.
186. Buloqlar qanday hosil bo`ladi?- Yer ostidagi grun suvlari sathi past joylarga siljib boradi. Natijada tog`lar orasidagi vodiylardan buloqlarni hosil qiladi.
187. Daryo deb nimaga aytiladi?- O`zan deb ataluvchi chuqurlikdan oqadigan suv oqimi daryo deyiladi.
188. Daryo quyilish qismida tarmoqlarga bo`linib ketib hosil qilgan tekisliklar?- Delta deyiladi.
189. Nil daryosining deltasining shakli?- Uchburchak shaklida.
190. Meandra-?- daryolarning egri-bukri, ilon izi shaklidgi o`zani.
191. Qanday daryolar muzlamaydi, tez oqadidan daryolar.
192. Suvayirg`ich nima? -Qo`shni daryolar havzalarini bir-biridan ajratib turadigan chegaraga aytiladi.
193. Daryo suv yig`digan barcha maydon-?- Daryo havzasi.
194. Dunyodagi eng sersuv daryolar?- Amazonka, Kongo, Yansizi, Orinoko, Parana.
194.Uzunligi 4444 km bo`lgan daryo?- Amur.
195. Nil daryosining manbai va mansabi?- Manbai-Viktoriya ko`li, mansabi- O`rta yer dengizi.
196. Havzasining maydoni eng katta daryo?- Amazonka. 7000000 km2.
197. Daryolar suvidan cho`kindi jinslarning cho`kish qonuniyatini birinchi bo`lib kim?- Abu Rayxon Beruniy.
198. Dunyodagi eng baland sharshara qaysi daryodan oqib tushadi?- Anxel, balandligi 1054 m. Oriniko daryosidan Churan irmog`i.
199. Viktoriya sharsharasi balandligi va kengligi?- Balandligi 120m, kengligi 1800 metr. Zambizi daryosi
200. Daryolar nimalardan to`yinadi?-Daryolar yomg`ir, qor, muz suvlari, buloqlar suvlaridan to`yinadi.
201. Daryoning o`rtacha suv sathi qanday aniqlanadi?- Q=F i V
Q- o`rtacha suv sathi, F-oqar kesim maydoni, V-daryo oqimining o`rtacha tezligi.
202. Luara daryosi Fransiyaning qaysi qismida dengizga quyiladi?-Luara daryosi Fransiyaning g`rbidagi Biskay qo`ltig`iga quyiladi.
203. Daryo toshganda uning suv bosadigan qismi?- Daryoning qayeri deyiladi.
204. Mekong daryosi qaysi dengizga quyiladi?- Janubiy Xitoy.
205. Shilka va Argun daryolarining qo`shilishidan qaysi daryo hosil bo`ladi?-Amur daryosi.
206. Okean yer po`stida qaysi qatlam uchramaydi?-Granitli qatlam.
207. Eng katta ko`l?- Kaspiy ko`li. 376 ming km2.
208. Dunyodagi eng chuqur ko`l?- Baykal ko`li -1620 m.
209. Dunyodagi eng sho`r ko`l?- O`lik ko`li.
210. Kaspiy, Orol, Baykal ko`li kelib chiqishiga ko`ra qanday ko`llar hisoblanadi?- Tektonik ko`llar.
211. Uzunligi bo`yicha 5 ta daryoni tartib bilan yozing?-Nil(Kagera bilan 6670m), Missisipi (Mishiru bilan 6420 m), Amazonka( 6400m), Yansizi (58000), Ob (5410).
212. Sersuvligi bo`yicha dunyoda 3 o`rinda turadigan daryo?- Yansizi.
213. Eng katta ko`llardan 5 tasini tartib bilan yozing?- Kaspiy, Yuqori ko`l, Viktoriya ko`l, Guron ko`li va Michigan ko`li.
214. Maydoni 69ming km2 bo`lgan ko`l?- Viktoriya ko`li
215. Buxtorma, Samara, Volta, Bratsk suv omborlari qaysi daryolarda joylashgan?- Buxtorma (Qozog`istonda), Samara –Rossiyada, Volata- Ganada, Brotsk- Rossiya.
216,Atmosferaning ahamyato nimada iborat?- Havo qobig`i yerni zaharli ultra binafsha nurlardan va meteor jismlardan kunduzi qizib, kechasi sovub ketishdan, shaffof ko`rpa singari asraydi.
217. Ob-havo fabrikasi deb qaysi qatlamga aytiladi?- Troposfera qatlamiga.
218. Havo harorati yuqoriga ko`tarilgani sari anday o`zgaradi?- Har ming metr da harorat 60 C pasayadi.
219. Stratosferaning yuqori qismida harorat qancha? yuqoriga ko`tarilgan sari havo isib+100C ko`tariladi.
220. Ozon qatlami necha km balandlikda uchraydi?-25 km. (O3)
221 Pomir togidagi Sariz ko`li hosil bo`lishiga ko`ra qanday ko`l hisoblanadi?- To`g`on ko`l.
222. Sariz ko`li qaysi daryoning to`silishidan hosil bo`ladi?- Bartang daryosining to`silishidan (Murg`ob).
223.Marakaybo` ko`li hosil bo`lishiga ko`ra qanday ko`l hisoblanadi?- Laguna k`oli.
224. Baykal ko`li nima uchun oqar ko`l?- Chunki undan Angara daryosi oqib chiqadi.
225. Aysberglar nima?- Muz tog`lari.
226. Dunyodagi eng baland ko`l qaysi tog`da joylashgan?- Titikaka ko`li And tog`ida 3812 m.
227. Dunyodagi eng uzun ko`l?- Tanganika ko`li. Uzunligi 650 km ortiq Afrikada.
228. Muzliklar ishshi natijasida paydo bo`lgan ko`llar?- Morena ko`llar deyiladi.
229. Yarmi chuchuk, yarmi sho`r ko`l?- Balxash ko`li.
230. Balxash ko`lining qaysi tomoni chuchuk?- G`arbiy qismi chuchuk, g`arbiy qismiga Ili daryosi quyiladi.
231. O`z xavzasini o`zgartirib turuvchi ko`llar?- Afrikada Chad ko`li, Osiyoda Lodnor k`oli.
232. Yer yuzasida havo harorati +20 bo`lsa, 4 km balandlikda havo harorati qancha bo`ladi.?-4i6 = 24 +200-240= -40 C. Demak 4 km balandlikda harorat -40 C bo`ladi.
233. Havoning o`rtacha harorati qanday o`lchanadi?- 1 sutkalik kuzatishlar natijasida qayt etilgan graduslarni yig`indisini kuzatishlar soniga bo`lamiz.Shunda sutkalik o`rtacha harorati aniqlanadi.
234. Yanvar oyining o`rtacha harorati –60C, iyul oyining o`rtacha harorati +200C ga teng bo`lsa, bir yillik havo haroratining amplitudasi necha gradusga teng ekanligini aniqlang?- +20-(-6)= 20+6= 26 0C. Havo haroratining yillik amplitudasi: 260 C ga teng.
235. Yer po`stining o`rta mustahkam, tog` burmalanishlari kuchli va vulqon harakatlari kuzatilmaydigan qismlari nima?- Platforma deyiladi.
236. Yer yuzasidagi eng katta past tekislik?- Amazonka past tekisligi. 7 mln km2.
237. Atmosferaningtarkibi qanday gazlardan iborat?- 78% Azot, 21% i kislorod, 1 % i inert gazlar.
238. Troposferaning o`rtacha qalinligi qancha?- 10-11 km.
239. Troposferaning qalinligi qutblarda va ekvatorda qancha?- qutblarda 8-9 km, ekvatorda –18 km.
240 Yer yuzasida havo harorati +260 C bo`lsa, 3500m balandlikda havo harorati qancha bo`ladi?- 3500m da 210 C pasayadi, +260-210 C= +50 C bo`ladi.
241. Atmosferaning qaysi qatlamida uchar yulduzlar uchraydi?- Mezosfera.
241. Qaysi qatlamda harorat –450 C dan –750C gacha pasayadi?- Stratosferada.
243. Atmosferaning eng yuqori qatlami- Ekzosfera.
244. Atmosfera(havo) bosimi nima?-Havoning yer yuzasiga va undagi barcha narsalarga bergan bosimi havo bosimi deyiladi.
245. Odam tanasining yuzasi 15000 sm2bo`lsa, unga qancha havo kuch bilan bosib turadi?-1 sm2yuzaga-1 kg. Demak, 15000 kg » 15 tonna.
246. Narometr nima?- Havo bosimini o`lchaydigan asbob.
247. Barometr 2 xil bo`ladi- simobli va metalli barometr.
248. Amplituda nima?- Havo haroratining eng yuqori va eng past harorat orasidagi tafovut.
249. Eng yuqori atmosfera bosimi qayerda kuzatilgan?- 1968 yil 31 dekabrda Krasnayarsk o`lkasining Agata punkitida 816 mm simob ustuniga teng.
250. Dunyodagi eng issiq joyi?- Liviyaning Tripoli shahri +580.
251. Yerda o`rtacha yilllik harorat qancha? -+140 C.
252. Tog` etagida havo bosimi 760 mm bo`lsa, 3000 m balandlikda havo bosimi qancha bo`ladi?- 760-300 = 460 mm.
253. Normal atmosfera bosimi qancha? – 760 mm.
254. Yer sharida eng ko`p shamol bo`ladigan joy?- Antarktidada-Denison burnida kuzatilgan. Sh tzligi 89m/sek.
255. Shamol hosil bo`lishiga asosiy sabab nima?-Quyosh nuri quruqlikni isitib havo kengayadi va bosum kamayadi. Ko`l va dengiz ustida esa havo salqin bo`ladi va bosimi yuqori bo`ladi. Natijada dengiz ustidagi havo quruqlik tomon harakatlanadi va shamol hosil bo`ladi.
256. Briz?- (Fransuzcha brize-shabada) degan ma`nonini bildiradi.
257. Kunduzi briz nima?- Suvlikdan quruqlikka esuvchi shamol.
258. Flyuger- shamol yo`nalishini aniqlaydi.
259. Shamolning tezligi?- Anemometr yordamida o`lchanadi. Lug`viy ma`nosi Gollandcha «Qanot”.
260. Musson shamollarining sababi nima?- Yozda quruqlikning isib ketishi va bosimning pasayishi okeanda esa bosimning yuqori bo`lishi. Qishda quruqlikda bosimning ortishi, okeanda esa bosimning pasayishiga olib keladi. Demak, yozda okeandan quruqlikka qishda esa quruqlikdan okeanga musson shamoli esadi.
261. Doimiy shamollarga qaysi shamollar kiradi?- Shimoliy sharqiy shamollar, janubiy sharqiy shamollar, g`arbiy shamollar va passat shamollar.
262. Havo massasi deb nimaga aytiladi?-Troposferaning bir xil xususiyatga ega bo`lgan katta hajmdagi havosiga aytiladi.
263. Qaysi geografik asbob so`zining ma`nosi «Suyuqliksiz” degan ma`noni anglatadi?- Aneroid.
264. Dovul deb nimaga aytiladi?- Shamol tezligi 18m/s dan 29 m/sek gacha bo`lsa dovul deyiladi
265. Bo`ron nima?- Shamol tezligi 29 m/sek dan oshsa bo`ron hisoblanadi.
266. Shtil nima?- Shamolsizlik (gollancha shtil sokinlik degan) shtilda shamol tezligi 0,2-0,5 m/sek bo`ladi.
267. Tornado shamolining tezligi qancha?- Tezlik 140-160 m/sek ya`ni 500-600 km/soatga yetadi.
268. Yer sharining sovuqlik qutbi?- Vostok stansiyasi-89,20.
269. Mutloq namlik nima?- 1 m3havoda mavjud bo`lgan va gr hisobida o`lchanadigan suv bug`lari miqdori.
270. Sinf xonasida 200 m3havo mavjud bo`lib, +200 li haroratda shu xonaga qancha suv bug`i zarur bo`ladi?- 17i200= 3400 gr suv bug`i.
271. –200 sovuqda 1 m3havoda qancha miqdorda suv bug`lari bo`ladi?- -200 da 1 gr suv bug`i mavjud.
272. Ikki qishloq orasidagi masofa 3 km, masshtab o`lchami 500 m. Mazkur masofa planda qanday uzunlikdagi oraliqqa to`g`ri keladi?- 3000:500 m = 6 sm.
273. To`yingan havo deb nimaga aytiladi?- Agar havodagi suv bug`lari meyoriga yetsa va ortiqcha namni sig`dira olmasa to`yingan havo deyiladi.
274. Agar absalyut namlik 4 gr/m3, havo harorati + 200 bo`lsa havoning nisbiy namligini aniqlang?- nisbiy namlik.
275. To`yingan havo qizdirilsa nima bo`ladi?- Havo to`yinmagan holatga o`tadi.
276. Agar havoda yetarlicha suv bug`i bo`lmasa, u qanday havo deyiladi?- To`yinmagan havo.
277. Bulutlar qanday hosil bo`ladi?- Havo yer yuzida isib yuqoriga ko`tariladi. Yuqorida issiq havo sovuganda bug` mayda suv tomchilariga aylanib bulutni hosil qiladi.
278. Qaysi bulutlardan yog`in yog`maydi?- Patsimon bulutlarda.
279. Iliq havo massalari bilan sovuq havo massalari to`qnashganda, nima hosil bo`ladi?- Tuman.
280. Dunyoda eng ko`p tuman bo`ladigan joy?- Nyufaunlend oroli.
281. Yer yuzining o`rtacha yillik yog`in miqdori eng ko`p bo`lgan joy?- Gavayi orollari: 14400 mm.
282. To`p-to`p bulutlar qanday balandlikda bo`ladi?- 2-5 km balandlikda.
283. Yer sharida eng ko`p yog`in qayerda qayd etilgan?- 1860-1861 yil Hindistonning Cherrapunja qishlog`ida.
284. Yer sharidagi eng bulutsiz joy?- Yumada yiliga 90 kun quyosh chiqib turadi.
285. Kaliforniyadagi Shasta tog`ida qanday hodisa kuzatilgan?- 1911 yil 9 mayda eng ko`p qor yog`gan.
286. Do`l qanday hosil bo`ladi?- Havodagi bug` zarrachalari har bir ko`tarilib tushganda bulutdagi muz zarrachalar yiriklashib boradi va natijada do`l hosil bo`ladi.
287. Suv bug`larining suyuq holatga o`tishi nima deyiladi?- Kondensatsiya.
288. Shudring va qirov qanday hosil bo`ladi?- Suv bug`lari tomchilarga aylanib yerga tushushi shudring, suv tomchilarini qishda muzlab shudring emas qirov holatda tushadi.
289. Yer sharining eng quruq joylari?- Atakama va Namib cho`llari.
290. Granitning o`zgarishidan qanday tog` jinsi hosil bo`ladi?- Gneys.
291. Shamol qachon kuchli esadi?- Turli joylarda havo bosimi farqi qancha katta bo`lsa shamol shuncha kuchli esadi..
292. Qaysi arxipelag Hind okeanidagi Britaniya hududi hisoblanadi?- Chagos arxipelagi.
293. Ruanda qaysi davlatlar bilan chegaradosh?- Uganda, Tanzaniya, Brindi, Kongo de. Respub.
294. Hayvon nomi bilan ataladigan dengiz?- Marjon dengiz.
295. Yashil Burun orollarida qaysi davlat joylashgan?- Kabo Verdi.
296. Sharq tomonga oquvchi daryolar?- Amazonka, Yansizi, Amur, Xuanxe, Sitsiyen, Parana, Ruma.
297. Patsimon bulutlar qanday balandlikda uchraydi?- 5-10 km.
298. Ob-havo deb nimaga aytiladi?- Troposferaning biror joydagi ayni paytdagi yoki ma`lum bir vaqtdagi holatiga aytiladi.
299. Ob-havoning biror joyga xos bo`lgan ko`p yillik rejimi nima deyiladi? – Iqlim.
300. Iqlim hosil qiluvchi omillarga nimalar kiradi?- Harorat va yog`in miqdori, shamollar, havo massalari, ob-havoning ko`p yillik o`rtacha ma`lumot, yillik yog`inni eng ko`p va eng kam miqdori to`g`risida ma`lumotlar kiradi.
301. Havo namligini o`zi yozib beruvchi asbob?- Gigrograf.
302. O`rtacha yillik yog`in miqdori eng ko`p bo`lgan obyekt?- Gavayi orollarida (12090 mm) Kanaida.
303. Buyuk ko`llarga qaysi ko`llar kiradi?- Yuqori ko`li, Guron ko`li, Ontorio ko`li, Eri ko`li, Michigan ko`li.
304. Buenos-Ayres qaysi pasttekislikda joylashgan?- La-Plata pasttekisligi.
305. 10 ekvatoryal yoyining uzunligi?- 111,3 mln.km.
306. Qaysi globusning diametri 117 sm?- Hoji Yusuf Mirfay.
307. «Mantiya” so`zining ma`nosi?- Yunoncha-mantion «ko`rpa-yopinchiq” degan ma`noni beradi.
308. Zilzila o`chog`i qanday chuqurlikda bo`ladi?- 5 km dan 700 km gacha chuqurlikda.
309. «Lava” so`zining ma`nosi?- Lotincha-Labes-«Ko`chki” ma`nosini beradi.
310.Magma so`zi yunonchadan olingan b-b, «Quyuq moy” degan ma`noni bildiradi.
311. Oykumena nima?- Aholi yashaydigan joy.
312. Cho`kindi jinslarning burmalanishi natijasida qanday tog`lar hosil bo`ladi?- Burmali tog`lar.
313. Bir tup terak qancha kislorod ishlab chiqaradi?- Kuniga 45 kg kislorod.
314. Kattegat, eresun, bass nimani bildiradi?- Bo`g`ozlar.
315. Ispaniya va Portugaliya qaysi yarim orolda joylashgan?- Piriney ya. Orol.
316. Qaysi daryo ekvatorni 2 marta kesib o`tgan?- Kongo.
317. Tibet tog`laridan boshlanib Janubiy-Xitoy dengiziga quyuluvchi daryo?- Mekong.
318. Ko`l deb nimaga aytiladi?- Ko`l- tabiiy ravishda vujudga kelgan va chuqurlikda to`planib qolgan katta miqdordagi suvdir.
319. Hazar ham uning nomi, u ko`llarning sultoni?- Kaspiy ko`li.
320. Eng uzun tog` muzligi?- Pomirdagi Fedchenko uzunligi 77 km.
321. Eng katta shelf muzligi qayerda joylashgan?- Rossa muzligi 547350 km2 maydonga teng.
322. Himolay, Pomir, Tyanshan tog`lari kelib chiqishiga ko`ra qanday tog`lar hisoblanadi?- Burmali tog`lar.
323. Eng katta marjon oroli ?- Avstraliya qirg`og`idagi Katta to`siq rifi.
324. Dyunalarning balandligi qancha bo`ladi?- 10-12 m dan 100 m gacha yetadi.
325. Kuril, Gavayi orollari kelib chiqishiga ko`ra qanday orollar?- Vulkanik orollar.
326. Materik orollarga misol keltiring?- Madakaskar, Grelandiya, Britaniya, Yangi gvineya, tasmaniya.
327. Yer yuzidagi eng katta arxipelag?- Malaya arxipelagi.
328. Sunami so`zining ma`nosi?- Yunoncha sunami «Qo`ltiqni bosadigan to`lqin”.
329. Plangton so`zining ma`nosi?- (yunoncha planktos- adashib yuruvchi, sayyor) harakat organlari bo`lmagan va suvda oqob yuruvchi organizm.
330. Qora dengizning 5 m3suvidan qancha tuz olish mumkin?- 1000 kg da 42 kg tuz bor. 42 i5=210 kg tuz bor.
331. Moskvadan Ekvatorgacha bo`lgan masofani gradus va km larda aniqlang?- 560 sh k 560i10mayoyi= 560i111= 6216 km.
332. Yer yuzining 70 % aholisi quruqlikning necha foiz hududida yashaydi?- 7 % hududida.
333. Proterazoy erasi necha yil avval boshlangan?- 2,5 mlrd yil avval.
334. Paleozoy so`zining ma`nosi?- «Qadimgi hayot” 560 mln yil avval.
335. Mezazoy so`zining ma`nosi? –»O`rta hayot” 230 mln yil avval.
336. Kaynazoy so`zining ma`nosi?- «Yangi hayot” 67 mln yil
337. Eng qadimgi era qaysi?- Arxey erasi.
338. Tog`lardagi tabiat zonalari nima deyiladi?- Balandlik mintaqalar deyiladi.
339. Mineral so`zining ma`nosi?- (Lotincha minera)-«madan”
340. Viktoriya sharsharasini kim kashf etgan?- David Livingiston.
341. Jaya tog`i qaysi orolda joylashgan va balandligi?- Yangi givineya orolida. 5030 m.
342. Yer qachon paydo bo`lgan?- 5 mlrd yil avval.
343. Biosferamizning qalinligi?- 30-40 km.
344. Eng yuqori va eng past haroratlar amplitudasi qayerda kuzatilgan?- Eng yuqori harorat 1960 yil Efiyopiyaning Danlole punkitida +340 C, Eng past harorat 1958 yil Antarktida Nedostupnosti qutbida -57,80 C kuzatilgan.
345. Voha deb nimaga aytiladi?- Inson tomonidan o`zlashtirilib obod qilingan joylar voha deyiladi.
346. Sayyoramiz o`pkasi deb qayerni aytamiz?- Amazoniya o`rmonlari.
347. Eng tez o`suvchi o`simlik?- G`rov –kuniga 91 sm o`sadi.
348. Eng baland daraxt?- Doimiy yashil sekvoyya 110,5 m
349. Eng balandda o`suvchi o`simlik qaysi tog`da o`sadi?- Ayiqtovon –6400 m da Himolay tog`ida.
350. Tayga so`zining ma`nosi?- Katta ignabargli o`rmon degan.
351. Mo`tadil mintaqada qanday o`rmonlar joylashgan?- Tayga o`rmo`nlari va Aralash o`rmonlar.
352. Eng asosiy irqlar?- Yevropoid, monoloid va negiroid irqlar.
353. Yer maydoni eng katta 5 ta davlat?- Rossiya-17075, Kanada-9976, Xitoy-9597, AQSh-9353, Braziliya-8512 ming km2.
354. Tabiat zonasi deb nimaga aytiladi?- Harorati va namligi, tuproqlari, o`simlik hamda hayvonot olami o`xshash bo`lgan yirik tabiat kompleksidir.
355. Kola ya. Orolida eng chuqur burg`ulangan quduq necha metrga teng?- 14000 m ga teng.
356. Tekislikda joylashgan ko`l?- Onega ko`l.
357. Aholi soni bo`yicha eng yirik 5 ta davlat?- Xitoy-1643,3 mln, Hindiston –1033,0 mln, AQSH-284,5 mln, Indoneziya-206,1 mln, Braziliya-171,8 mln kishi.
358. Balandligi 5642 m bo`lgan Elbrus cho`qqisi qaysi tog`da joylashgan?- Kat. Kavkaz tog`ida.
359. Aholi zichligi nima?- Biror hududdagi 1 km2 maydonga to`g`ri keluvchi odamlar soniga aytiladi. M:O`z-da 1 km2 ga 58 kishi.
360. Qaysi tabiat zonasida qora tuproqlar uchraydi?- Dashtlar zonasida.
361. Tabiat kompanentlariga nimalar kiradi?- Tog` jinslari, suv, havo, organizmlar, tuproqlar.
362. Pereriya so`zining ma`nosi?- Fransuzcha «O`tloq”. Shimoliy Amerikada dashtlar zonasi.
363. Eng janubdagi hayvon?- Ueduyeli tyuleni 810.
364. Namib cho`li qaysi davlatda joylashgan?- Afrikada Namibiyada.
365. Dunyodagi eng kichik davlat?- Vatikan 44 ga.
366. Azor va Modeyra orollari qaysi davlatga qarashli?- Portugaliyaga.
367. Mutloq balndligi 6149m bo`lgan geografik obyekt?- Mak-Kinli cho`qqisi.
368. Fundziyama vulqoni qaysi davlatda joylashgan?- Yaponiyaning Xonsiyu orolida 3776 m.
369. Torf, Gips, Gulli slanes qanday tog` jinslari hisoblanadi?- Cho`kindi tog` jinslari.
370. Dunyodagi eng uzun g`or qayerda joylashgan va uning uzunligi?- Mamont g`ori. Sh. Amerikada.
371. Mutloq chuqurligi-133m bo`lgan geografik obyekt?- Kattara cho`kmasi. Afrikada.
372. Daniya poytaxti Kopengagen shahri qaysi orolda joylashgan?- Zellandiya orolida.
373. Tarnado shamolining tezligi?- 140-160 m/sek.
374. Qat-qat bulutlar qancha balandlikda bo`ladi?- 1-2 km balandlikda.
375. Orisaba vulqoni qaysi davlatda joylashgan va balandligi?- Meksikada 5747 m.
376. Eng keksa tog` qaysi?- Ural tog`i kaledon bermala.
377. Yevropa bilan Osiyoni ajratib turadigan tog`?- Ural tog`i.
378. Vetnam, Laos, Kambodja qaysi yarim orolda joylashgan?- Xindi-Xitoy yarim orolida.
379. Etland va Gatland orollari qaysi dengizda joylashgan?-Boltiq dengizida.
380. Minorka va Molorka orollari qaysi orol tarkibiga kiradi?- Balear orollar.
381. Severniye Zemlya orollari qaysi orollar tarkibibiga kiradi?- Komsomolets, Oktabr revolutsiyasi, Bolshevik, Maltaymir orollari.
382. Okeannning tubida qanday haroratda suv eng zich bo`ladi?- +40 C dan eng zich.
383. Simpson ch`oli qayerda va maydoni?- Markaziy Avstraliyada 300000 km.
384. «Ko`z yoshi darvozasi” deb nomlangan bo`g`oz?- Bob-ul-Mandab bo`g`ozi.
385. Dyuna nima?- Qumli tekisliklardagi kuchli shamollar ta`sirida paydo bo`ladigan qum do`nglar.
386. Geografik qobiqqa qaysi qobig`ning barcha qismi kiradi?- Gidrosfera.
387. Albedo nima?- YER, Qor va muzliklarning quyosh nurini qaytarish xususiyati.
388. Yer sharida mavjud bo`lgan harakatdagi vulqonlar soni?- 800 ga yaqin.
389. Odamlarning ko`z o`ngida sodir bo`lgan vulqon?- Meksikadagi Parikutin vulqoni.
390. Qurt qumursqalar inlarining og`zini qaysi tomonga qaratib quradi?- Janub tomonga.
391. Dunyodagi eng chuqur g`or?- Jant-Bernar g`ori. Chuqurligi-1535 m. Fransiya Alpida.
392. Ajal vodiysida qanday cho`l bor?- Maxova.
393. Havoning adiybatik sovishi natijasida nima paydo bo`ladi? – Bulut.
394. Atmosfera frontlari nima?- Troposferada turli xil xususiyatga ega bo`lgan havo massalarini bir-biridan ajratib turuvchi oraliq, o`tkinchi zona. Atmosfera front 2 xil bo`ladi: 1) sovuq front 2) iliq front.
395. Atollar nima?- Xalqasimon marjon orollari ochiq dengizlarda uchraydi. Ayrimlari xalqasining diametri 50 km va undan oshadi.
396. Marmar dengizi qaysi davlatning shimolida joylashgan?- Turkiya.
397. Bolqon yarim orolining sharqidagi dengiz?- Egey dengizi.
398. Fransiyadagi shimoldan janubga oquvchi daryo- Ro`na.
399. Sher shakliga o`xshash yarim orol?- Skandinaviya yarim oroli.
400. Yan-Mayen oroli qaysi davlatga qarashli?- Norvegiya.
401. Qaysi tog` «Qorlar maskani” degan ma`noni bildiradi?- Ximolay.
402. Qaysi jinslar litosferaning quyi qismini tashkil etadi?- Bazalt.
403. Qaysi jins organik cho`kindi yo`li bilan paydo bo`lgan?- Toshko`mir.
404. Juda katta bosim va yuqori temperatura sharoitida o`zgargan tog` jinslari qanday tog` jinslari deyiladi?- Metamorfik.
405. Kiyev, Minsk, Kazan shaharlari qaysi tekislikda joylashgan?- Sharqiy Yevropa tekisligi.
406. Shimoliy Dvina daryosi qayerga quyiladi?- Oq dengizga.
407. Quyidagi orollardan qaysi biri shimolroqda joylashgan?-
A) Kyusyu B) Xonsyu C)Xokkaydo d) Sikoku
408. G`arbiy va sharqiy Gat tog`lari qayerda?- Hindiston yarim orolida.
409. Sumarta oroli bilan Yava oroli o`rtasidagi bo`g`oz?- Zond.
410 Mesapatamiya pasttekisligida joylashgan davlat?- Iroq.
411. Nima- ona tog` jinsi hisoblanadi?- Tuproq.
412. Musson so`zinng ma`nosi?-Arabcha «Mavsum” degan ma`no
413. Zo`na so`zining ma`nosi?- Uzun cho`zilgan ensiz yer.
414. Maydoning kattaligi bo`yicha eng katta orollar?- Grelandiya,Yangi gvineya, Kalimantan, Madakaskar, Baffiin yeri.
415. Tirik organizmlarning yashashi uchun eng yaxshi sharoit qanday kengliklarda
vujubg kelgan?- 400-600 kenglikda.
416. Okean tubida harorat qanday bo`ladi?- +40 C.
417. Osh tuzi, Kaliy tuzi, gips qanday jinslar hisoblanadi?- Kimyoviy chokindi jinslar.
418. Qadimiy platformalar qachon vujudga kelgan?- 1,5-2 mlyard yil avval.
419. Planda qaysi joy ochiq qoldiriladi?- Haydaladigan yerlar.
420. Okean suvlari qanday paydo bo`ladi?- Mantiyadan suv bug`lari tarzda ajralib chiqqan.
421. Muzlik keltirgan yotqiziqlar nima deyiladi?- Morena.
422. Marza nima?- Tepasi qobariq shakildagi uzun cho`zilgan balandlik.
423. Bora nima?- Qishda tog` yanbag`irlari bo`ylab pastga dengiz, ko`llar tomonga esadigan kuchli sovuq shamol.
424. Botiq nima?- Yer po`stining tektonik kuchlar ta`sirida atrofi ko`tarilib yoki atrofga nisbatan pasayib qolgan qismi.. M: Farg`ona, Borsakelmas.
425. Jeneva ko`li qaysi tog`da joylashgan?- Alp tog`ida.
426. Turkcha «Belbog`” ma`nosini anglatadigan va 2 ta qitani chegaralab turgan tog`?- Ural tog`i.
427. Meridianal joylashgan tog`lar?- And, Kordilyera, Ural, Katta suvayirgich tizmasi, Drakon.
428. Qanday organizmlar noarganik moddalardan organik moddalar hosil qiladi?- O`simliklarda.
429. Eng baland va yupqa bulutlar?- Patsimon.
430. Oltoy tog`ining eng katta qaryosi qaysi? Katun daryosi.
431. Appalachi tog`ining eng baland nuqtasi?- Mitichell 2037 m.
432. Qanday kuchlar ta`sirida tog`lar vaqt o`tishi bilan o`zgaradi?- Ekzoden kuchlar.
433. «Uch dengiz osha” sayohatnoma kitobining muallifi kim?- Afanasi Nikitin.
434. Shimoliy va Janubiy qutb doiralarining geografik kengligi qanchaga teng?- 66,5 0 C. Shi va j ken.
435. «Beshinchi okean” nomi bilan ataladigan qobiq?- Atmosfera.
436. And tog`lari qanday qazilma boyligi bilan mashhur?- Mis.
437. Seyshal orollarining poytaxti- Viktoriya shahri.Qaysi orolda joylashgan?- Mae orolida.
438. And so`zining ma`nosi?- «Mis” degan ma`noni.
439. Kambey qo`ltig`i qaysi okeanga tegishli?- Hind okeani.
440. Katta Xingan tog`i qaysi davlatda joylashgan?- Xitoy.
441. Chexiya qaysi davlatlar bilan chegaradosh?- Polsha, Germaniya, Abstrya.
442. Aldan va Vilyuy daryolari qaysi daryoning irmoqlari hisoblanadi?- Lena.
443. Antarktidadagi Vostok stansiyasi qaysi davlatga tegishli?- Rossiya.
444. Daryolarning qirg`og`ini yemirilishi nima deyiladi?- Deygish.
445. Budapesht shahri qaysi daryoning o`ng va chap tomonida joylashgan?- Dunay.
446. Iqlim mintaqalarini kim 13 ta tipga ajratgan?- B.Alisov.
447. Maydoni bo`yicha 3-o`rinda turadigan ko`l?- Viktoriya ko`li. 69463 km2.
448. Kitlarni ovlash qachon taqiqlangan?- 1967-yil.
449. Avstraliya shimolida joylashgan qo`ltiq?-Karpentariya.
450. Gnomon qanday asbob?- Astranomik asbob. G. soyasiga qarab quyosh azimuti va ufqdan balandligi aniqlanadi.
451. Chuqurligi 3720 m bo`lgan dengiz?- Yapon dengizi.
452. Agroiqlimiy resurslar nima?- Issiqlik, namlik, yorug`lik.
453. Birinchi darajali relyef shakillari?- Tog`lar va tekisliklar.
454. Eng qadimgi materik?- Pangeyo materigi.
455. Yer yuzining eng past joyi?- O`lik dengiz-405 m.
456. Yerning massasi qancha?-5,976 i 1021 kg.
457. Qaysi sharshara mahalliy aholi tilida «Guldirovchi tutun” deb ataladi?- Viktoriya
Jizzax shahar 29-umumiy o`rta ta`lim maktabi
geografiya fani o`qituvchisi Bekzod Yusupov
tajribasidan foydalanildi.
