GMO, ya’ni rus tilida – «gennomodifitsirovanniy organizm» atamasi bu – o’simliklar genetikasi, ya’ni irsiyatiga ta’sir ko’rsatishdir. Inson oziqlanishida bunday turdagi mahsulotlarni iste’mol qilish insonning genetikasiga ijobiy ta’sir etadi deb ayta olmaymiz. GMO mahsulotlarini iste’mol qilish inson sog’ligi uchun havf tug’dirishi haqida ko’p gapirilmaydi. Ba’zilar bu mavzuga e’tiborsiz bo’lsalar, ba’zilar esa axborotning kamligidan bexabardirlar.
Eng muhim narsani unutmaslik kerak, kim o’z irsi va keyingi avlodi haqida qayg’ursa, u albatta o’z taomnomasiga GMO mahsulotlarini kiritmasligi kerak. O’z farzandlaringizni ehtiyot qiling. O’ylaymizki, hozirgi kunda insoniyat sog’ligi va umuman barcha tirik organizmlar uchun bunday mahsulotlar havflidir. Ayniqsa, ular inson tanasining immun va jinsiy tizimiga salbiy ta’sir o’tkazadi. Immun tizim inson sog’ligi uchun zararli hisoblangan bakteriya va viruslardan himoya qiladi, jinsiy taraf esa insoniyatning o’zidan keyin nasl qoldirishiga javob beradi.
GMO mahsulotlarining inson salomatligiga ta’siri hali to’laligicha o’rganilmagan, lekin u barcha tirik organizmlarning nobud bo’lishiga olib kelishi mumkinligi haqida fikr bildirish mumkin.
Yod bo’lgan, ya’ni begona DNK, inson tanasiga oziq-ovqat bilan tushishi bilan ichak tizimi orqali qonga o’tadi va undan so’ng esa u organizmning istagan xujayrasiga kirish imkoniga ega bo’ladi va DNKning tarkibini o’zgartirish (mutirovat’) imkoniga ega bo’la boshlaydi. Undan tashqari shunday ma’lumot ham mavjudki, unga ko’ra transgen antibiotiklarga kuchli chidamlikka egaligi aniqlangan.
Shunday qilib GMO mahsulotlari ro’yxati:
Birinchi bo’lib ro’yxatda:
«Lipton» choyi
«Neskafe» kofesi
Modifikaciyalangan kofeni hozirda «Neskafe» kompaniyasi faol ishlab chiqarmoqda. Hozirda bunday kofeni V’yetnamning keng plantaciyalarida yetishtirmoqdalar.
GMO ro’yxati:
Unilever ishlab chiqaruvchi kompaniyasi
Lipton (choy)
Brooke Bond (choy)
Beseda (choy)
Calve (mayonez, ketchup)
Rama (yog’i)
Pishka (margarin)
Delmi (mayonez, yogurt, margarin)
Al’gida (muzqaymoq)
Knorr (ziravorlar)
Nestle ishlab chiqaruvchi kompaniyasi
Nescafe (kofe va suti)
Maggi (sho’rvalari, bul’onlari, mayonez, ziravorlar, kartoshka pyuresi)
Nestle (shokolad)
Nestea (choy)
Nesquik (kakao)
Kellog’s ishlab chiqaruvchi kompaniyasi
Corn Flakes (xlop’ya)
Frosted Flakes (xlop’ya)
Rice Krispies (xlop’ya)
Corn Pops (xlop’ya)
Smacks (xlop’ya)
Froot Loops (xlop’ya)
Apple Yacks (xlop’ya)
All-bran Apple Cinnamon/ Blueberry (olma, korica, golubika mazali kepaklar)
Chocolate Chip (shokoladli chipslar)
Pop Tarts (turli mazali nachinkali pechen’yelar)
Nutri-grain (tostlar, barcha turlari)
Crispix (pechen’ye)
Smart Start (xlop’ya)
All-Bran (xlop’ya)
Yust Rigxt Fruit & Nut (xlop’ya)
Honey Crunch Corn Flakes (xlop’ya)
Raisin Bran Crunch (xlop’ya)
Cracklin’ Oat Bran (xlop’ya)
Hershey’s ishlab chiqaruvchi kompaniyasi
Toblerone (shokolad, barcha turlari)
Mini Kisses (konfetlar)
Kit-Kat (shokoladli batonchiklar)
Kisses (konfetlar)
Semi-Sweet Baking Chips (pechen’yelar)
Milk Chocolate Chips (pechen’yelar)
Reese’s Peanut Butter Cups (yer yong’oq yog’i)
Special Dark (to’q shokolad)
Milk Chocolate (sutli shokolad)
Chocolate Syrup (shokoladli sirop)
Special Dark Chocolate Syrup (shokoladli sirop)
Strawberry Syrop (qulurnayli sirop)
Mars ishlab chiqaruvchi kompaniyasi
M&M’s
Snickers
Milky Way
Twix
Nestle
Crunch (shokoladdi-guruchli xlop’ya)
Milk Chocolate Nestle (shokolad)
Nesquik (shokoladli ichimlik)
Cadbury (Cadbury/Hershey’s)
Fruit & Nut
Heinz ishlab chiqaruvchi kompaniyasi
Ketchup (regular & no salt) (ketchup)
Chili Sauce (Chili sous)
Heinz 57 Steak Sauce (go’sht uchun sous)
Hellman’s ishlab chiqaruvchi kompaniyasi
Real Mayonnaise (mayonez)
Ligxt Mayonnaise (mayonez)
Low-Fat Mayonnaise (mayonez)
Coca-Cola ishlab chiqruvchi kompaniyasi
Coca-Cola
Sprite
Cherry Coca
Minute Maid Orange
Minute Maid Grape
PepsiCo ishlab chiqaruvchi kompaniyasi
Pepsi
Pepsi Cherry
Mountain Dew
Frito-Lay/ PepsiCo ishlab chiqaruvchi kompaniyasi (GM-komponentlar yog’ va boshqa qo’shimchalar tarkibida bo’lishi mumkin)
Lays Potato Chips (all) (chipslar)
Cheetos (all) (chipslar)
Cadbury/ Schweppes ishlab chiqaruvchi kompaniyasi
7-Up
Dr. Pepper
Pringles (Procter&Gamble) ishlab chiqaruvchi kompaniyasi
Pringles (Original, Low Fat, Pizza-licious, Sour Cream & Onion, Salt & Vinegar, Cheezeums mazasiga ega chipslar)
Asal ham gennomodifikaciyalashtirilgan o’simliklardan yig’ilgan bo’lishi mumkin.
Guruch. Guruchni noma’lum turlarini xarid qilgandan ko’ra, ma’lum aniq turini bilsangiz va uni nomlanishini oldindan aniq xabardor bo’lsangiz, o’sha turini xarid etishni tavsiya qilamiz. Bunday holatda u
GMO emasligi ehtimoli juda kattadir. No’malum guruch, masalan xitoy yoki tayvan’ guruchlari transgen bo’lishi mumkin.
Ekologlarning ma’lumotlariga ko’ra, xitoyliklar ikki yil davomida GM guruchni noqonuniy tarzda ishlab chiqarmoqdalar va uni eksport qilmoqdalar.
Ekologlar ushbu muammoni jiddiyligini, umuman bunday yormalarni xarid etmasligda emas, balki ularning asosida tayyorlanadigan mahsulotlarni tarqatilishidan havfsirashmoqdalar. Chunki guruch uni bolalarning sutli aralashmalariga, bo’tqalarga, lapsha va yarimfabrikatlarga solinishini hech kimga sir emas. Ishlab chiqaruvchilar o’z tovarlarida mahsulotning ingridiyentlari qayerdan keltirilganligini odatda ko’rsatmaydilar.
Ehtiyot bo’ling! Transgen sabzavot va mevalarning belgilari.
GMO meva va sabzavotlarni tabiiylaridan qanday farqlash mumkin?
O’ta toza, bir xil saralangan kartoshka donalari, juda to’g’ri va ideal shakldagi pomidorlar – biroz fikr yuritish uchun sababdir. Axir ekologik toza va tabiiy mahsulotlarning eng asosiy belgisi bu – hasharotlar “yegan” va chirigan ekzemplyarlarning mavjudligidir. GM- mahsulotlarni hasharotlar iste’mol qilmaydmlar! Agar tabiiy pomidor yoki qulupnayni o’rtasidan bo’lsangiz ulardan sharbat oqib chiqadi, notabiiylari esa o’z shaklini saqlab turaveradi.
GM-ingrediyentlarga ega eng mashhur tovarlar:
(Greenpeace ma’lumotiga ko’ra)
1. Snickers shokolad batonchiklari
2. Pepsi
3. Maggi ziravorlari
4. Pringles chipslari
Linizy Juvanovna Jalpanova kitobidan:
«Bizni nobud qiladigan mahsulotlar»:
Transgen mahsulotlariga quyidagilar kiritiladi, ya’ni GMO o’simliklaridan tayyorlangan keyingi mahsulotlar bo’lishi mumkin: soya mahsulotlari, un, shokolad, shokolad batonchiklari, vino, bolalar ozuqasi, quruq sut, sut, kefir, yogurt, tvorog, gazlangan ichimliklar, konservalangan makkajo’xori va pomidorlar, makkajo’xori yog’i, pechen’ye, kraxmal, soya oqsili, soya yog’i, soya sousi, lecitin, paxta yog’i, siroplar, tomat souslar, kofe va kofe ichimliklari, pop-korn, tayyor nonushtalar va b.
Bir yarim oylik tadqiqotlarga ko’ra oziq-ovqat genetik modifikaciyalashtirilgan orgnizmlarga to’ladir. Unga ko’ra sosiskalar, quruq sho’rvalar, konservalangan sabzavot, shokoladlar shular jumlasidandir.
Ekologlar («Grinpis» va ukraina ekologik ligasi) bunday mahsulotlar ro’yxatiga eng mashhur markalarni kiritadilar – Coca-Cola, Pepsi, Nestle, Gallina Blanka, Knorr, Lipton, Bonduel.
Eng birinchi gennomodifikaciyalashtirilgan mahsulot bu — ozuqaviy banan (hosilini oshirish maqsadida, qo’pol qilib aytadigan bo’lsak, xromosomalar yig’indisi ko’paytirilgan).
«Mistral'» firmasi, yormalar va dukkakli o’simliklar qaysi mamlakatda yetishtirilganligi ko’rsatmaydi.
GMO dan FOYDALANISHDA NAZARGA TUSHGAN XALQARO ISHLAB CHIQARUVCHILARNING RO’YXATI:
’’Greenpeace‘‘ GMOdan foydalanadigan kompaniyalarning ro’yxatini oshkor etdi.
Ular:
Unilever ishlab chiqaruvchi kompaniyasi: Lipton (choy), Brooke Bond (choy), ’’Beseda’’ (choy), Calve (mayonez, ketchup), Rama (yog’), ’’Pishka’’ (margarin), ’’Delmi’’ (mayonez, yogurt, margarin), ’’Al’gida’’ (muzqaymoq), Knorr (ziravorlari); Nestle ishlab chiqaruvchi kompaniyasi: Nescafe (kofe va sut), Maggi (sho’rva, bul’onlar, mayonez, Nestle (shokolad), Nestea (choy), Nesequik (kakao);
Kellog‘s ishlab chiqaruvchi kompaniyasi: Corn Flakes (xlop’ya), Frosted Flakes (xlop’ya), Rice Krispies (xlop’ya), Corn Pops (xlop’ya), Smacks (xlop’ya), Froot Loops (xlop’ya), Apple Yacks (xlop’ya), Afl-bran Apple Cinnamon/Blueberry , Chocolate Chip (shokoladli chipslar), Pop Tarts (turli nachinkali pechen’yelar), Nulri grain (tostlar), Crispix (pechen’ye), All-Bran (xlop’ya), Yust Rigxt Fruit & Nut (xlop’ya), Honey Crunch Corn Flakes (xlop’ya), Raisin Bran Crunch (xlop’ya), Cracklin‘Oat Bran (xlop’ya);
Hershey’s ishlab chiqaruvchi kompaniyasi: Toblerone (shokolad), Mini Kisses (konfetlar), Kit-Kat (shokoladnyy batonchik), Kisses (konfetlar), Semi-Sweet Baking Chips (pechen’ye), Milk Chocolate Chips (pechen’ye), Reese‘s Peanut Butter Cups (yer yong’oq yog’i), Special Dark (to’q shokolad), Milk Chocolate (sutli shokolad), Chocolate Syrup (shokoladli sirop), Special Dark Chocolate Syrup (shokoladli sirop), Strawberry Syrup (qulupnayli sirop);
Mars ishlab chiqaruvchi kompaniyasi: M&M‘S, Snickers, Milky Way, Twix, Nestle, Crunch (xlop’ya), Milk Chocolate Nestle (shokolad), Nesquik (shokoladli ichimlik), Cadbury (Cadbury/Hershey’s), Fruit&Nut;
Heinz ishlab chiqaruvchi kompaniyasi: Ketchup (regular&no salt) (ketchup), Chili Sauce (Chili sous), Heinz 57 Steak Sauce (go’sht uchun sous);
Coca-Cola ishlab chiqaruvchi kompaniyasi: Coca Cola, Sprite, Cherry Cola, Minute Maid Orange, Minute Maid Grape;
PepsiCo ishlab chiqaruvchi kompaniyasi: Pepsi, Pepsi Cherry, Mountain Dew;
Frito-Lay / PepsiCo ishlab chiqaruvchi kompaniyasi: (GM-komponentlar yog’ va boshqa ingdridientlarda bo’lishi mumkin), Lays Potato Chips (all), Cheetos (all);
Cadbury /Schweppes ishlab chiqaruvchi kompaniyasi:7-Up, Dr. Pepper;
Pringles Procter&Gamble ishlab chiqaruvchi kompaniyasi: Pringles (Original, LowFat, Pizzalicious, Sour Cream&Onion, Salt&Vinegar, Cheezeums mazalariga ega chipslar).
1 Shokolad mahsulotlari Hershey’s Cadbury Fruit&Nut
2 Mars M&M
3 Snickers
4 Twix
5 Milky Way
6 Cadbury (Kedberi) shokolad, kakao
7 Ferrero
8 Nestle shokolad ’’Nestle’’, ’’Rossiya’’
9 Shokolad ichimligi Nestle Nesquik
10 Coca-cola ‘‘Koka-Kola’’ Coca-cola
11 ‘‘Sprayt’’, ’’Fanta’’, tonik ’’Kinli’’, ’’Fruktaym’’
12 Pepsi-So Pepsi 13 ‘‘7-Up‘‘, ‘‘Fiesta’’, ’’Mauntin D’yu’’
14 Kellogg‘s sexes nonushtalari
15 Campbell sho’rvalari
16 Uncle Bens Mars guruchlari
17 Knorr souslari
18 Lipton choyi
19 Parmalat pechen’yesi
20 Hellman’s ziravorlari, mayonezlari, souslari
21 Heinz ziravorlari, mayonezlari, souslari
22 Nestle bolalar ozuqasi
23 Hipp
24 Abbot Labs Similac
25 Danon yogurtlari, kefir, pishlog’i, bolalar ozuqasi
26 McDonald‘s tarmog’ining tezkor ovqatlanish “restoranlari”
27 Kraft shokoladlari, chipslari, kofe, bolalar ozuqasi
28 Heinz Foods ketchuplari, souslari.
29 ’’Delmi’’ Unilever bolalar ozuqasi
Tayyorlanish texnologiyasida GMO qo’llaniladigan mahsulotlar:
— AOOT ’’Nijegorodskiymaslojirovoykombinat’’ ( ’’Ryaba’’, ’’Vprok’’mayonezlari va b.).
— ’’Bondyuel’’’ mahsulotlari (Vengriya) — fasol’, makkajo’xori, yashil no’xat.
— ZAO ’’Baltimor-Neva’’ (SPb) — ketchuplar.
— ZAO ’’Mikoyanovskiy myasokombinat’’ (g. Moskva) — pashtet, farsh.
— ZAO YuROP FUDS GB’’ (Nijegorodskaya obl.) — ’’Galina Blanka’’ sho’rvalari.
— Koncern ’’Belyy okean’’ (g.Moskva) — ’’Russkaya kartoshka’’ chipslari.
— OAO ’’Lianozovskiy molochnyy kombinat’’ (g. Moskva) — yogurtlar, ’’Chudo-moloko’’, ’’Chudo-shokolad’’.
— OAO ’’Cherkizovskiy MPZ’’ (g. Moskva) — muzlatilgan go’sht farshi.
— OOO ’’Kampina’’ (Mosk. obl.) — yogurtlar, bolalar ozuqasi.
— OOO ’’MK Gurman’’ (g. Novosibirsk) — pashtetlar.
— OOO ’’Frito’’ (Mosk. obl.) — ’’Leyz’’ chipslari.
— OOO ’’Ermann’’ (Mosk. obl.) — yogurtlar.
— OOO ’’Yunilever SNG’’ (g. Tula) — ’’Calve‘‘ mayonezi.
— Fabrika ’’Bol’shevik’’ (g. Moskva) — ’’Yubileynoe’’ pechen’yesi.
— ’’Nestle’’ (Shveycariya, Finlyandiya) — ’’Nestogen’’ quruq sut aralashmasi, ’’Ovowi s govyadinoy’’ pyuresi.
E’tibor qiling! Ba’zi mahsulotlarda “bez GMO”, ya’ni GMOdan foydalanilmagan deb yoziladi. Lekin mahsulotning orqa tarafidagi tarkibida esa: “modificirovannaya soya, modificirovannyy kraxmal” deb yozilgan bo’ladi.
Manba: kichkintoy.uz
