1 IYUN — XALQARO BOLALARNI G’IMOYA QILISH KUNI
Xalqaro bolalarni himoya qilish kuni munosabati bilan jahon she’riyatining eng yorqin vakillarining bolalarga bag’ishlangan she’rlarini taqdim etamiz. Bugun, hech bo’lmasa, farzandingizni o’pib qo’yishni unutmang.
Gabriela MISTRAL
A L L A
Tun dorong’u, tun g’arib
Tun ichra koldi dengiz.
Men beshiging tebratib,
O’zni sezmayman yolg’iz.
Osmon olamda g’arib,
Oyni ham quchdi dengiz.
Seni qo’lda ko’tarib.
O’zni sezmayman yolg’iz.
Inson yer uzra g’arib,
Topilmas biron g’amsiz.
Sen bilan to’liq bag’rim,—
Emasman yakka-yolg’iz…
EZGULIK
Senga atab men aytsam qo’shik,
Butun zamin unutar g’amni.
Kulging misol muloyim, iliq
Tog’u toshlar, qirlar tikani.
Senga atab aytaman qo’shiq,
Dildan quvib og’ir o’ylarni.
Nafasingdan mehrga to’liq
Hatto ilon, qoplon uylari.
Zulfiya tarjimalari
Nozim HIKMAT
SENING BAYRAMING
Sening bayramingga loyiq
so’zlarni topayin qanday?
Gullasin olcha gullaganday
senda tiriklik, sog’lik.
Kap-katta qiz bo’lding, orlik,
eng sevinchli chog’ingdasan.
Hech so’nmasdan porillasin
ko’zlaringda baxtiyorlik.
Kunlar quyoshli, tansiq,
otang qirg’oqqa kelajak.
Senga keltirib berajak
tangalari oltin baliq.
Men esa ozgina cho’g’lik
she’rimni etaman armug’on.
Naq gulsan bu uyda, bolajon,
sendan taralar yorug’lik.
* * *
Dunyoni topshiraylik bolalarga, hech bo’lmasa bir kunga,
Ol alvon bir shar kabi beraylik o’ynasinlar.
O’ynasinlar qo’shiqlar kuylab yulduzlar orasida.
Dunyoni bolalarga topshiraylik.
Ulkan bir olma kabi, topshiraylik issiq bir non kabi,
Hech bo’lmasa bir kun to’ysinlar.
Dunyoni bolalarga topshiraylik.
Bir kun bo’lsa ham o’rgansin dunyo yo’ldoshlikni.
Bolalar dunyoni olajak qo’llarimizdan,
O’limsiz daraxtlar ekajaklar.
QIZBOLA
Oching, eshiklarni qoqqan menman,
eshiklarni bir-bir qoqyapman qars-qars.
Men sizning ko’zingizga ko’rinolmam,
o’liklarni ko’rish mumkinmas.
Men o’lganman Xirosimada,
yillar o’tdi, o’tdi sanalar.
Yetti yoshli qizdirman hamon,
ulg’aymaydi o’lgan bolalar.
Sochlarim tutadi olovlarda,
ikki ko’zim yondi, dovruldi.
Bir hovuch kukunga aylandim,
kukunim havoga sovruldi.
Men sizlardan yolg’iz o’zim uchun
hech bir narsa so’ramayman, yo’q.
Bir qoshiq shakar ham yeyolmaydi
qog’ozday yonib ketgan jujuq.
Eshiklarni qoqqan menman, oching,
qo’l qo’ysin har inson — har qishloq,shahar.
Bundan buyon bolalar o’ldirilmasin,
bundan buyon yeelsin shakar.
1956
«YO AYNI, YO HABIBI!»
Port-Saidlik* Mansurim o’n uch, o’n to’rt yoshida
oyoqyalang, boshyalang tufli moylab o’tirar
oynali, jing’iroqli qutichasin boshida.
Shippaklar, kavushlar, tuflilar, botinkalar —
chang bosgani, loy tekkani, dog’ bo’lgani —
hammasi qo’yiladi oynali qutichaga.
Cho’tkalar qanotlanar, porlar qizil duxoba.
Shippaklar, kavushlar, tuflilar, botinkalar
xursand: yap-yangi bo’lib,
yiltir-yiltir qilib
tushadi oynali qutichadan.
Mansurim qora-qura xurmo turshagi kabi.
Mansurim shirin bola.
Doim bir qo’shid aytar:
«YO ayni, yo habibi!»**
Port-Saidni yoqdilar***, o’ldirdilar Mansurni.
Tonggi gazetalarda ko’rdim fotosuratni:
o’liklarning orasida bir kichik o’lik.
YO ayni, yo habibi!
Xurmo turshagi kabi…
* P o r t-S a i d — Misrga qarashli port shahar.
** «YO ayni, yo h a b i bi»—«Ey yolg’izim, ey suyuklim!» degani, arab xalq qo’shig’idan.
*** 1956 yilda imperialistlar misrliklarning mustaqil siyosatidan achchiqlanib, Port-Saidga o’t
qo’ygandilar.
Miraziz A’zam tarjimalari
Pablo NERUDA
«SAVOLLAR KITOBI»DAN
Nima uchun samolyotlar
o’ynatgani olib chiqmas bolalarini?
Limonlarni tug’armikin
katta-katta zarg’aldoq qushlar?
Nega o’rgatishmas vertolyotlarga
bol yig’ishni oftob nuridan?
To’lin oy qaerda asrab yurarkin
un solingan tungi to’rvasin?
* * *
Agar o’lganimni payqamagan bo’lsam
unda vaqtni kimdan bilaman?
Ko’r odam qaerga qochishi mumkin
talaganda asalarilar?
Sariq ranglar tamom bo’lganda
biz nimadan yopamiz nonni?
* * *
Ayting-chi, atirgul yalang’ochmi,
va yo bu ularning libosimi?
Nima uchun daraxt yashirar
ildizining yaltiroqligin?
Qotil avtomobil tovba qilganin
eshitgan yo ko’rganlar bormi?
Yomg’irda sovqotgan poezddan ham
hasratliroq kimsa bormi olamda?
* * *
Tutun bulut bilan gaplasharmikin?
Umidlarni shabnam qilib sochish kerak — to’g’rimi shu?
* * *
Uchayotgan tun ro’molida
qaydan paydo bo’lgan shuncha teshik?
Havo tinmay yig’lagan sari
nega quvnab guldurar bulut?
Quyosh hovonchasi kun tutilganda
kimlar uchun lovullab turar?
* * *
Kaptarlar olami faqat tinchlikmi?
Yo’lbarslar olami faqat urushmi?
Maktabga kech qolgan qaldirg’ochlarga
nima bo’ldi ekan?
She’rlarim haqida nima deyisharkin
qonim qandayligin bilmaganlar?
* * *
Kimga qarab jilmayar guruch
shuncha oq tishini yiltiratib?
Og’ir zamonlarda nima uchun
ko’rinmas siyoh bilan kitob yozarlar?
Apel`sinlar quyoshning nurini
o’zaro qanday taqsim qilisharkin?
* * *
Anor sharbatin ne deb
G’iybat qilar yoqutlar?
Nima uchun payshanba
jumadan keyin yurmas?
Osmon ko’m-ko’k bo’lganda
kim quvonib qichqirdi?
Nechun ma’yus tortar yer
gunafsha ochilganda?
* * *
Nega har doim bahor
ko’m-ko’k bo’lib keladi?
Rangi o’chib yig’lasa osmon,
nima uchun kular ekinzor?
Qanday qilib ozod bo’ldiykin
tashlandiq velosiped?
* * *
Qahrabo — suv parilarining
ko’zyoshidan bo’lgani rostmi?
Qushdai qushga parillab uchgan
Gulning oti nima, kim bilar?
Kech bo’lgandan bo’lmagan yaxshi —
nima deysan, shunday emasmi?
* * *
Ilk bor dunyo paydo bo’lganda
Bu Venesuela edimi?
Ummonning o’rtasi qaerda?
Nega o’sha yerga oqmas to’lqinlar?
Yerga tushgan uchar yulduz
olmos kaptar emasmidi?
* * *
Ishqi so’nganlarning ishqi qaerda
yashar ekan endi ularsiz?
Ko’zlarimdan so’radim:
Endi qachon ko’rishamiz?
Miraziz A’zam tarjimalari
Federiko GARSIA LORKA
MANZARA
Oqshom kiydi adashib
ayozning ko’ylagini.
Bolalar darchalardan
sarg’aygan yolg’iz daraxt
qushlarga qo’nayotgan
dalaga qarar karaxt.
Oqshom olis daryoning
qirgogida cho’zildi.
Birdan sopol tomlarda
yashnab ketdi qizillik.
BEMA’NI QO’SHIQ
— Oyi,
Kumush bo’lgim keladi.
— Sovqotasan,
Qo’y, o’g’lim.
— Oyi,
Irmoq bo’lgim keladi.
— Sovqotasan,
Qo’y, o’g’lim.
— Oyi,
Tikib qo’ygin bolishga.
— Xo’p bo’ladi,
Hoziroq.
OY CHIQQANDA
Oy chiqqanda borliqda
tin olar qo’ng’iroqlar.
Qalin o’rmon, changalda
yaraqlaydi so’qmoqlar.
Oy chiqqanda chayqalar
zamin ummonga o’xshab.
Cheksizlikda yo’qolgan
bir orolga o’xshar qalb.
Oy to’lishgan kechada
sarg’aygan bog’lar ora
po’rtaholmas, muzlagan
g’o’ralar yeydi odam.
Oy to’lishgan kechada
bir qiyofa, bir onda
sonsiz kumush tangalar
faryod qilar hamyonda.
SOQOV BOLA
Shahzoda chigirtka yashirgan
ovozin izlaydi bolakay
Shudringli gultojlar
oralab ovozin izlaydi bolakay.
— Ovozim topsaydim, g’aroyib
uzukcha yasardim o’zimga.
Yashirib qo’yardim jimlikni
uzukning munchoqdek ko’ziga.
Shudringli gultojlar oralab
ovozin izlaydi bolakay.
Yashil chigirtkaning ichidan
ovozi yangrardi olisdan.
Shavkat Rahmon tarjimalari
Ishikava TAKUBOKU
TANKALAR
Qizcham ishonadi,
Men nima yozsam,
Barchasi,
Albatta,
Bosilib chiqar.
* * *
«Endi men
Qalbingni angladim,bolam!»
Dedi menga onam.
U tushimga kirib keldi-yu,
Yig’lab-yig’lab keyin tark etdi.
* * *
Nimalar keldi o’yiga?!
Qo’g’irchog’in
Bir chetga qo’yib,
Qizcham o’tirib
Oldi yonimga.
* * *
* * *
Otangga o’xshama!
Otangning otasiga ham!
Eshityapsanmi,
Nimani iltimos qilyapman
Sendan, qizginam.
* * *
Bechora otam!
O’qishga ham majoli qolmay,
Gazetani chetga qo’ydi-da,
Tor hovlida o’ynay boshladi
Chumoli bilan.
* * *
Qizchamni urishdim.
Uxlab qoldi
Ko’zyoshlari qurimasdan,
Og’zini nim ochgancha.
Uning yanoqlarin sekin siladim.
Xurshid Davron tarjimalari
Jun TAKAMI
BUNDAY KULGU YURAGIMGA SOLAR IZTIROB
Bunday kulgu yuragimga solar iztirob.
Odam to’la simpoezdda,
notanish ayolning
yelkasi osha
kulib boqdi menga bolakay.
Men ham jilmayaman,
aslida to’lib-to’lib yig’lagim kelar.
Bu dunyoda juda ozdir bunday tabassum.
Juda ham kam in’om qilarlar
Menga bunday tabassumlarni.
Bu tabassum qo’llarimni shol qilib qo’yar,
Bu tabassum farishtalar tabassumidir.
Bundayin tabassum juda quvonchli,
Bundayin tabassum uyg’otar og’riq.
Hech kimdan uyalmay shu yerning o’zida
o’kirib-o’kirib yig’lagim kelar.
Biroq, men yig’lasam — yig’lab yuborar go’dak.
Yaxshisi, chidayman, yaxshisi, toqat…
Yig’lash mumkin bo’lmaganidan
jilmaygancha azob chekaman.
Bunday kulgu yuragimga solar iztirob…
MEN TUSHIMDA KEMANI KO’RDIM
Men tushimda kemani ko’rdim,
Oq yelkanli mitti kemani.
Qanday go’zal kema edi u!
Ko’zlarimdan qalqidi yoshim.
Shamol yeldi, gurladi to’lqin,
Ko’rdim — cho’kar u mitti kema,
Cho’kar edi dengiz tubiga —
Ushlab qola olmadi tushim,
O, men endi ne qilay?
Xurshid Davron tarjimalari
G’afur G’ULOM
O’YLASHNI O’RGANAMIZ
Muxtorjon olti yoshlik
Singlisidan so’radi:
— Munisxon,
Rostingni ayt,
O’ylashni bilasanmi?
Munisxon akasiga
Ajablanib qaradi:
— Aka-a, o’zing ayta qol,
O’ylash degak nimadi?
Muxtorjol jiddiy turib,-
Qoshini birga yig’ib,
Singlisiga ko’rsatdi:
— Mana, men o’ylayapman…
— Nimani o’ylayapsan?…
— Juda ko’p o’ylayapman:
Morojniydan tog’ bo’lsa,
Nuqul gilos bog’ bo’lsa,
Bir qozon qaymoq bo’lsa,
Tuyaday pishloq bo’lsa..
Og’zining suvi kelib,
— Viy-y,— devordi
Munisxon,
— To’xtab turgin, akajon,
Menam o’ylab boqaman.
— Tez o’yla,— dedi Muxtor.
— Tura tur, o’ylab olay:
Hi-y… bitta qo’g’irchoq bo’lsa.
Kaliti buzilmasa.
Ko’zini yumganida
Meni ham ko’rib tursa…
— Shu ham o’ylash bo’ldimi?
O’ylashni o’rganib ol!
Sen oyi bo’lasanmi?
Ko’zin pir-pir uchirib:
— Sen-chi?— Dedi
Munisxon.
Muxtorning jahli chiqdi:
— Men qiz bola emasman,
Qizlar oyi bo’ladi.
Men katta bo’lganimda,
Besh yuzga kirganimda,
Katta dada bo’laman.
— Qizing ham bo’ladimi,
Oti nima bo’ladi?
— Yuzta qizim bo’ladi,
Oti Puiis bo’ladi.
— Voy—y,— devordi
Munisxon,—
Men-chi, oyi bo’laman…
Mingta o’g’lim bo’ladi.
Oti Puxtor bo’ladi.
Hi-i,— tilin likillatib
Gijgijlatti akasin.
Shunday qilnb, do’stlarim,
So’lim, shinam bog’dagi
Suv krani tagida
O’ynab yurgan ikki yosh
O’ylashga boshladilar.
