Adabiyot fanidan Muhammad Yusuf tavalludiga bag`ishlangan tadbir senariysi
Muhammad Yusuf – el ardog’idagi shoir. Tadbir ssenariysi
“Zor – zor yig’lab turar Andijon” qo’shig’i ijrosi tugallanishida 2 olib boruvchi chiqib keladi.
1-boshlovchi:
Bashoratchi deyishadi shoirlarni,
Shuning uchun suyishadi shoirlarni.
Suyib turib suyishadi shoirlarni,
Qizg’aldoqlar qirlarda xor yig’lar bu kun.
2-boshlovchi:
Bashoratlar yolg’on chiqsa bo’lmasmidi,
Yolg’on chiqsa, tole` nima kulmasmidi.
Qaro yerning bag’ri sizsiz to’lmasmidi,
Boychechaklar bag’rimda qon yig’lar bu kun.
1-boshlovchi:
Talpingani ko’klammidi ko’ngilchamning,
Ko’k kiygani ko’klammidi ko’ngilchamning.
Kiyay desa ko’k kammidi ko’ngilchamning,
Kapalaklar kaftimda xor yig’lar bu kun.
2-boshlovchi:
Kuylamasman endi sira muhabbatni,
Kuylasam ham o’ylamasman muhabbatni.
Esga olib har zamonda Muhammadim,
Erka kiyik xumor -xumor yig’lar bu kun.
1-boshlovchi:
Assalomu alaykum hurmatli ustozlar, aziz o’quvchilar. Muhammad Yusufning yorqin hayoti va ijodiga bag’ishlangan “Muhammad Yusuf – el ardoqlagan shoir” mavzusidagii kechamizga xush kelibsiz, azizlar.
2-boshlovchi:
Bevaqt o’lim adabiyotimiz gulshanida barq urib ochilib, yashnab turgan bir chechakni uzdi-yu, ketdi.
1-boshlovchi:
Muhammad Yusuf adabiyotimizga chaqnab kirib kelgan, qisqa vaqt ichida eng yosh “O’zbekiston xalq shoiri” sifatida tanilgan xalq shoiri edi.
2-boshlovchi:
Uning xalqona ohanglardagi misralari o’zbekning chin ma’nodagi ma’naviy mulkiga aylandi.
1-boshlovchi:
Agar Muhammad Yusuf she’rlarini jamlab, bir nom bilan umumlashtirsa, uni “O’zbek xalqiga qasida” deb atash mumkin bo’lar edi. Chunki har bir she’r misrasi ortida O’zbek , uning dardi, quvonchi, tashvishi, mehri, orzu-umidlari, qo’ying-chi, butun hayoti gavdalanadi.
1-boshlovchi:
Dillarni titratib sovuq shum xabar
She’r ahlini etdi dilgir va mayus
Safar tez qaribdi nechun bu qadar
Siz qayga ketdingiz, Muhammad Yusuf.
1-boshlovchi:
Atrofni kuzatib besabr, beshavq,
Qalbida qo’zg’alib bor amri ma’ruf.
Osmonday yurakni biz uchun to’shab,
Siz qayga ketdingiz, Muhammad Yusuf.
Muhammad Yusufga bag’ishlab yozilgan she’rlar
Muhammad Yusufning “Uzr she’ri”.
Biz bahorga oshiq bo’ldik, kuzdan uzr,
Xazonlarda qolib ketgan qizdan uzr,
Har ne o’tsa bizdan o’tdi, bizda gunoh,
Tug’ilmagan qo’shiqlarim sizdan uzr.
Dili borga dardim dildan to’kkanim rost,
So’z boshida bosh egib tiz cho’kkanim rost.
Gohi jonni avaylagan-qo’riqchim rost,
Tug’ilmagan qo’shiqlarim sizdan uzr.
O’ksimasin zardob to’la ko’ngilchangiz.
Daryo-daryo ko’z yoshim bor cho’milsangiz,
Men ham mashhur bo’larmidim , tug’ilsangiz,
Tug’ilmagan qo’shiqlarim sizdan uzr.
Yuragimning tagidasiz yalpizdan past,
Goh o’ylayman –shundoq qo’lim uzatsam bas!
Yuzingiz bir ko’rmay sira o’lgim kelmas.
Tug’ilmagan qo’shiqlarim sizdan uzr.
Qo’shiq.
1-boshlovchi:
Shoir O’zbekiston atalmish yurt farzandi ekanligidan cheksiz g’ururlanardi. U millatning chinakkam fidoyi farzandi edi. Mehr va samimiyat bilan “Muhammad Yusufman O’zbekistondan” deya o’zbekligidan faxrlanar, boshqalarni ham shunga undar edi.
2-boshlovchi:
Aziz vatanimiz va xalqimizning armonli ohiga aylangan Mirzo Ulug’bek, Zahiriddin Muhammad Bobur kabi zotlarning qismati, Amir Temur, Alisher Navoiy kabi siymolar taqdiri shoir qalamidan she’r bo’lib emas, hasrat bo’lib to’kiladi.
1-boshlovchi:
Xalqni ozod ko’rish istagida shahid ketganlarning bezovta ruhlari shoirni qiynaydi. Shuning uchun bo’lsa kerak, qatag’onlik davrining jirkanch manzaralari va bevaqt xazon bo’lgan vatandosh ma’rifatparvar ajdodlarimiz ruhini shod etish maqsadida jo’shib yozardi.
2-boshlovchi:
O’zbekning ardoqli shoiri Muhammad Yusuf ko’plab jadid adabiyotining namoyondalariga bag’ishlab madhiyalar yozgan. Ular tilidan so’zlaydi, orzu- istaklarini namoyon qiladi.
1-boshlovchi:
Bir arsloni o’tdi O’zbekning,
Ohi ko’kka yetdi O’zbekning.
Quyosh yig’la, osmon, aza tut,
Muhammadi ketdi O’zbekning.
2-boshlovchi:
Baland ketdi, shoniga ketdi,
Jannatning ayvoniga ketdi.
Turk yukini yelkalashay deb,
Yassaviyning yoniga ketdi.
Sahnada tarixiy shaxslar siymosi gavdalanadi.
Amir Temur siymosi
O’shal kuni qayda eding, bolam derman,
Qulog’ingga yetmadimu nolam derman.
Meni qo’zg’ab nima topdi olam, derman,
Yurtdoshlarim so’rog’iga bering javob.
Tirik ersam tinmasdi-ku yarog’im,
O’lik jondin na istarlar, qarog’im.
Qo’lim qayda deyman, bosh chanog’im.
Farzandlarim so’rog’imga bering javob.
Bu qandayin ko’rgulik, yo rabbano,
Yovuz yotdan yer ostida yo’q panoh.
Mirzo Bobur qayda, qayda Mironshoh,
Yurtdoshlarim so’rog’imga bering javob.
Dunyo topdim deydi , dunyo yig’ladim,
Men el uchun ot ustida uxladim,
Nahot endi o’z go’rimga sig’madim,
Farzandlarim so’rog’imga bering javob.
Men ne qilay,
Men bir ojiz bandaman,
Ruhlar bilan bir jonu bir tandaman.
Uzr so’rab har kun samarqanddaman,
Ulug’ naslim so’rog’imga bering javob.
Mirzo Ulug’bek so’zlaydi.
Bag’rimda bo’y etgan bo’z bolam,
Mergan bolam, lochin ko’z bolam.
Bo’g’zimga tig’ urgan o’z bolam,
Men dardimni kimga aytaman.
Sezmay qoldim..O’shanda chog’im,
Yulduzlarda ekan nigohim.
Bilmadim ne ekan gunohim,
Men dardimni kimga aytaman.
Qancha g’amga botmagan edim,
Qancha og’u yutmagan edim.
O’z bolamdan kutmagan edim!
Men dardimni kimga aytaman.
Tanim muzlab, goh tosh qotaman,
Men shoh emas , axir otaman,
Go’rimda ham o’ylab yotaman,
Men dardimni kimga aytaman.
Mirzo Bobur
Toqatim topdi oqibat,
Taxtni yov oldi oqibat,
O’z yurtim qoldi oqibat
Afg’on ketdim daryo kechib.
Omad kelar ketar ekan
Jon do’sting ham sotar ekan
Ortingdan tosh otar ekan,
Hayron ketdim daryo kechib.
Ikki ko’zim elimdadur,
Cho’g’dek so’zim tilimdadur.
Dilim yonib, dilimda bir
Armon, ketdim daryo kechib.
Bog’ishamol sayr endi-
Qilg’ay chiqib g’ayr endi.
Boburing yo’q , xayr endi,
Anjon, ketdim daryo kechib.
Qo’shiq: “Unutmoq osonmas ularni”
1-boshlovchi:
Muhammad Yusuf she’rlari orqali nafaqat o’zini, balki qancha – qancha hofizlarni, xonandalarni elga tanitdi. Shoirning har bir so’zi she’r edi. U inson qalbining tub-tubidagi dardini topib yoza olardi. Shoirning yuragi xalq yuragi bilan hanohang urardi.
2-boshlovchi:
U kishi barcha mavzularda: muhabbat, Vatan, ona, shaharlar madhiyasi, tarixiy shaxslar, tabiatga bag’ishlab ijod qilardi. Hatto “peshonasi yo’q qizg’aldoq…” dan tortib “ko’zi to’la yosh jayron” gacha barcha-barchani sevardi.
She’rlar. Sahnaga o’quvchilar kirib keladilar.
1-o’quvchi:
Erka kiyik, maylimi bir erkalasam.
Majnun bo’lib sahrolarga yetaklasam
Bu dunyoda birday g’arib men ham, sen ham.
Erka kiyik, maylimi bir erkalasam.
Shamol emas , izing quvib yurdi kamon,
Sayyod mening kulbamni ham qildi vayron,
Sening joning, mening jonim- omonat jon
Erka kiyik, maylimi bir erkalasam.
2-o’quvchi:
Gulim, mehr ko’zda degani yolg’on
Mening dilimda hech o’chmas yolqinsiz,
Qancha korishmasak shuncha qadrdon,
Qancha oils bo’lsak shuncha yaqinsiz.
Siz shirin dardimsiz, shirin azobim.
Siz mening ko’klardan topgan oftobim
Yerlarda yo’qotgan ko’zmunchog’imsiz.
Siz o’sha ko’zimning kiftida yurgan
Siz osha ko’nglimga ko’ngli in qurgan
To’kilay deb tilim uchida turgan,
She’rimsiz, bir umr bitmas ohimsiz.
3-o’quvchi:
Belbog’
Pahlavon yigitcha polvon yigitcha,
Dimog’i osmonni olg’on yigitcha.
O’zbek ekaningiz yolg’on, yigitcha,
Belbog’ingiz qani belingizdagi?
Uzr, og’ir olmang achchiq so’zimni,
Qoq yuragingizga sanchiq so’zimni.
Nega yahnatmaydi boqsam ko’zimni,
Belbog’ingiz qani belingizdagi?
Asli-ku siz tinim bilmas dehqonsiz,
Ter to’kib, hech minnat qilmas dehqonsiz.
Dunyoni gullatib qo’ygan hoqonsiz,
Belbog’ingiz qani belingizdagi?
Tovoningiz o’psa arzir bu tuproq,
Qancha o’psa shuncha qarzdir bu tuproq.
Ammo g’urur kerak insonga ko’proq,
Belbog’ingiz qani belingizdagi?
Ulkan paxtazordir yurtning to’rt yog’i,
Yerni oqqa o’rab bo’ldingiz chog’i.
O’sha paxtangizdan tikilgan shohi,
Belbog’ingiz qani belingizdagi?
Dehqoni, cho’poni, bog’boni bari,
Turkiyning to’qson olti qabilalari.
Ey, Mirzo Boburning nabiralari,
Belbog’ingiz qani belingizdagi?
Sahnaga Abdulla Qodiriy qahramonlari chiqishadi.
Zaynab:
Tengim boshqa, dedi yor,
Topdim desam tengimni.
Marg’ilonlik bir dildor
Tortib oldi begimni.
Kulgi ketmay ko’zimdan
Yog’ar bo’ldi ko’z yoshim
Ko’z-ko’z qilib baxtini
Yoqar bo’ldi kundoshim.
Nima bo’ldi, bek yigit,
Bekangizga qarash yo’q?
Kumushdan ming o’rgilib,
Zaynabdan hol so’rash yo’q.
Taqdir derdim, shum taqdir,
Ko’nglim ko’nsa kuymasdim.
Begim, Sizni men axir,
Kumushdan kam suymasdim.
Qolsam dardim bir dunyo,
Ketsam – bir uy ko’chim bor,
Kumushoyni keltirgan
Aravada o’chim bor!
*** *** *** *** *** *** *** *** *** *** ***
Sen Shirinu men ham Farhod emasman,
Sen achchig’u men ham novvot emasman.
Zaynab, Zaynab, menga aytma zoringni
Sen dilxun-u men ham dilshod emasman.
Boshga neki tushsa ko’pdan atamish,
Biz bir qafas aro giryon bir juft qush.
Bir go’shada sen xomushsan, men xomush,
Sen vayronu men ham obod emasman.
Qo’shiq: “Marg’ilonda Kumushni ko’rdim”
1-boshlovchi:
Vatanparvarlik g’oyalari Muhammad Yusuf she’riyatining o’zagini, tub mohiyatini tashkil etadi.
2-boshlovchi:
Vatanni har kim o’zicha suyadi, o’zicha ardoqlaydi. Muhammad Yusuf O’zbekistonni alohida bir mehr bilan alqaydi.
1-boshlovchi:
Xalq uchun, Vatan uchun, Mustaqillik uchun yonib yozardi. Uning “O’zbekiston” she’rini bir eslang-a. Qanday go’zal, jozibali, kuchli qo’shiq bo’ldi. Hatto yoshlar madhiyaga aylanib ketdi. Shunday she’rni bitgan shoir o’lishi mumkin-mi? Yo’q also! U hamisha tirik. U biz bilan.
1-boshlovchi:
Vatan haqida juda ko’p yozilgan. Biroq yozmoq bilan yozmoqning farqi bor. Muhammad Yusuf bir she’rida “Yurtim seni iddaolar qimay sevaman” deb aytganida qanchalar haq edi. Darhaqiqat, u o’z elini, xalqi, vatanini chin farzandday, beg’araz, sitqidildan yaxshi ko’rar edi. Shu mehrining natijasi o’laroq, uning she’riyati ham xuddi shundoq beminnat va beg’araz she’riyat sifatida maydonga keldi.
She’rlar:
“Vatan”
“Vatan madhi”
“Ulug’imsan, Vatanim”
Barcha birgalikda “Yoshlar madhiyasi”ni baralla ijro etishadi.
