Aslida, muddatidan ilgari tugʻruqlar- bu bolaning 37 haftaga yetmasdan tugʻilishi. Odamlarda meʼyoriy gestatsion davr 38 haftadan 42 haftagacha boʻladi. Mukammal sharoitda bolalar ona qornida toʻliq rivojlanguncha boʻladi. Biroq, turli sabablarga koʻra har doim ham bunday boʻlavermaydi.
Bola ona qornida boʻlgan har kuni yoki har haftada uning oʻlchamlari, boʻyi va rivojlanishi bilan bogʻliq muhim oʻzgarishlar sodir boʻladi. Ularning barchasi ham koʻzga koʻrinavermaydi, lekin bu narsa ularni muhimsizroq qilmaydi.
Bolani belgilangan muddatidan oldin tugʻilishi sogʻliq va rivojlanish tomonidan sinchkov nazorat qilish kerak boʻlgan bir qator muammolar bilan bogʻliq. Har bir bola oʻziga hos ekanligini va homiladorlikning bir vaqtida ikkita bola tugʻilishiga qaramasdan ularning asoratlari turlicha boʻlishi mumkinligini yodda tutish muhim.
Xuddi shunday, bolani belgilangan muddatda tugʻilishi unda asoratlar boʻlmasligining kafolati emas. Har bir homiladorlik va ona- noyob.
Bola belgilangan muddatidan qanchalik erta tugʻilgan boʻlsa, unda sogʻligʻi va rivojlanishi borasida muammolar boʻlishi ehtimoli shunchalik yuqori. Mana nima uchun barcha onalarga oldindan kuzatuv va tegishli prenatal parvarishni, hamda monitoringni taʼminlash muhim. Ayniqsa bu narsa yuqori xavf toifasidagi onalarga muhim.
Bolalar tasniflashning quyidagi toifalariga tushadi
Juda chala tugʻilgan- tugʻilishida yoshi 25 haftaga yetmaydi
Nisbatan chala tugʻilgan- tugʻilishida yoshi 32-35 hafta atrofida
Kechki muddatidan ilgari tugʻruq- bolaning yoshi 34-37 haftani tashkil qiladi
Muddatidan ilgari tugʻruqlarning taxminan 85% homiladorlikning 32 haftasiga toʻgʻri keladi. Hozirgi vaqtda har yili taxminan 15 million bola (10tadan 1tasi) muddatidan ilgari tugʻiladi.
Muddatidan ilgari tugʻruqlar bilan bogʻliq standart muammolar:
Tugʻilishida past tana vazni- tugʻilishda meʼyoriy vazn taxminan 3500 gramm/3,5 kg ni tashkil qiladi
Qiyin nafas olish, ayniqsa 28 haftaga yetmagan muddatda. Chala tugʻilgan bolalarda koʻpincha apnoe xurujlari boʻladi, unda bola qisqa vaqt nafas ololmay qoladi
Bradikardiya yoki yurak ritmini sekinlashishi (yurak urishini va nafas olishni tartibga soluvchi preparatlarni buyurish mumkin)
Sariq kasalligi- jigar yetarlicha rivojlanmaganligi sababli
Kamqonlik
Qonda kalsiy va glyukozaning past darajasi
Yetarlicha rivojlanmagan aʼzolar yoki organizm tizimlari
Emizishdagi qiyinchiliklar va hazm boʻlishdagi muammolar
Koʻkrak bilan emizishni boshlashni kechikishi
Shifoxonada uzoq muddat qolib ketish
Infektsiyalar rivojlanishining yuqori xavfi va past immunitet
Termoregulyatsiyadagi qiyinchiliklar
Bolalar tserebral paralichi
Koʻrish va eshitish muammolari
Aqlan ortda qolish va taʼlimdagi qiyinchiliklar
Muddatidan ilgari tugʻruqlar- bu bolalik va oʻsmirlik yoshida emotsional fon va feʼl-atvori bilan bogʻliq muammolar paydo boʻlishining yuqori xavfi
Emotsional bogʻliqlik va kontakt bilan bogʻliq potentsial muammolar
Ayrim holatlarda chala tugʻilgan bolalar toʻliq rivojlanmaganligi tufayli oʻladi.
Erta tug’ilishning umumiy uzoq muddatli muammolari:
Nafas yoʻllari infeksiyalari
Astmaga moyillik
Tez-tez shifoxonaga yotqizishning yuqori ehtiyoji
Chaqaloq toʻsatdan oʻlishi sindromi rivojlanishining yuqori xavfi
Nega erta tug’ilish sodir bo’ladi?
Koʻpincha sababi nomaʼlumligicha qoladi, lekin ayrim hollarda uni aniqlash mumkin:
Onada ham homiladorlikdan oldin, ham homiladorlik paytida semizlik koʻrsatkichlarini oʻsishi keyingi yillarda chala tugʻilgan bolalarning sonini oshishiga yordam berganligini taxmin qiluvchi maʼlum tadqiqotlar oʻtkazilgan.
Urugʻlantirishning yordamchi usullari koʻp homilali tugʻruqlar sonini oshishiga olib keladi va yosh boʻlmagan ayollarni urugʻlanishini taʼminlaydi. Shu kabi jihatlar ham muddatidan ilgari tugʻruqlar soni oshishining sababi boʻldi.
Ayrim holatlarda ayolda spontan tugʻruq sodir boʻladi, va shifokorlarning mazkur jarayonni toʻxtatishga yoki bartaraf qilishga urinishlariga qaramasdan, u davom etadi.
Ona sogʻligʻining ahvoli bilan bogʻliq ayrim jihatlar ona organizmi tomonidan xavf paydo boʻlishining sababi boʻlib qolishi mumkin. Bunday holatda ona qornida boʻlish emas, muddatidan ilgari tugʻish xavfsizroq boʻladi.
Bu yerda bolaning sogʻligʻi uchun foydasini va muddatidan ilgari tugʻruqning xavflarini sinchkovlik bilan oʻylab koʻrish zarur.
Oddiy etkazib berishni davom ettira olamanmi?
Chala tugʻilgan bolalar dunyoga vaginal tugʻruq yoʻli bilan ham, kesarcha kesish yoʻli bilan ham paydo boʻlishi mumkin. Agar onada homila atrofi qobiqlari oʻzi yorilgan boʻlsa (suv ketib qolishi) va boshqa asoratlari boʻlmasa, u tabiiy yoʻl bilan tugʻishi mumkin. Biroq, bola yetilmaganligi tufayli vaginal tugʻruq u uchun oʻta jarohatli va ogʻir boʻlishi mumkinligiga qoʻrquvlar boʻlsa, kesarcha kesish oʻtkaziladi.
Muddatidan ilgari tugʻruqlarning xavf omillari
Anamnezda muddatidan ilgari tugʻruqlar
Gestatsion diabet
Homiladorlik tufayli yuzaga kelgan arterial gipertenziya va/yoki arterial gipotenziya
Koʻp homilali tugʻruq
Toʻrtta va undan ortiq bolalarni tugʻilishi
Jarohatlar
Yoʻldoshni oldin yotishi, yoʻldosh koʻchishi yoki yoʻldosh yetishmovchiligi
Onadagi semizlik
Bachadon boʻyni yoki bachadon patologiyasi
Onaning oʻtkir kasalliklari
Homila atrofi qobiqlarni muddatidan ilgari yirtilish
Nafas olish muammolari sindromi
Bu chala tugʻilgan bolalarning tugʻilishida keng tarqalgan omil va u oʻpkalar toʻliq rivojlanmaganligi tufayli sodir boʻladi Bolaning toʻliq rivojlanmaganligi qanchalik koʻp boʻlsa, u respirator distress-sindrom yoki RDSni his qilishi ehtimoli shunchalik yuqori. Yuzaki-faol modda deb nomlanuvchi modda taxminan 28 haftadan boshlab ishlab chiqarila boshlaydi, va koʻrsatilgan muddatgacha tugʻilgan bolalarda koʻproq nafas olish bilan muammolar paydo boʻladi. Yuzaki-faol modda bolaning oʻpkalaridagi alveolyar qopchalarga ularning yetarlicha boʻlmagan hajmida ham ochiq qolishiga yordam beradi; nafas olish yoʻllari kislorod va karbonat angidridning tegishli almashinuvini taʼminlashga qodir emas.
RDSni boshdan kechirgan bolalarda erta yoshda astma rivojlanishining xavfi yuqori.
Korrigirlangan yosh nima degani?
Tibbiyot sohasida bola chala tugʻilsa standart ravishda «korrigirlangan yosh» tushunchasi ishlatiladi. Masalan, agar bola muddatidan 10 hafta ilgari tugʻilsa, uning korrigirlangan yoshi 30 haftani tashkil etadi. Bola ikki yoshga toʻlmagunicha, odatda, uning vazn orttirishi, bosh aylanasi va boʻyi hisobga olinadi. Ushbu davr oʻtgandan keyin bunday bolalarning parametrlari tengdoshlari bilan teng ravishda baholanadi.
Tadqiqotlarning koʻrsatishicha, maktab yoshiga yetganda aksariyat chala tugʻilgan bolalar rivojlanish darajasi boʻyicha xuddi shu yoshdagi bolalarga yetib olarkan. Ularning tarbiyasi koʻproq vaqt olishi mumkin, ularga koʻproq amaliyot va koʻmak zarur, lekin natijada ularning aksariyati tegishli rivojlanish darajasiga yetib oladi.
Chala tugʻilgan bolalarning istiqbollari qanday?
Va yana bu narsa yetarli boʻlmagan haftalar soniga va bolaning tugʻilishdagi vazniga bogʻliq. 24 haftalik muddatda tugʻilgan bolaning yashab ketish imkoniyati taxminan 58%ni tashkil qiladi, 32 haftasiga borib ushbu koʻrsatkich 97% va undan yuqori boʻlsa ham.
Koʻpchilik yirik poytaxt tugʻruqxonalarida chaqaloqlarning maxsuslashgan intensiv terapiya boʻlimlari mavjud. Chala tugʻilgan bolalarni parvarishlash tibbiyot va hamshira xodimlarini jalb qilib, yuqori malakali yondashuvni talab qiladi. Inkubatorda yotgan bolaga issiqlikni taʼminlash muhim, hamda tez-tez suyuqlik va antibiotiklarni berish talab etiladi.
Agar bola mustaqil nafas olish uchun juda kichkina boʻlsa, unga nazal yoki oral trubka oʻrnatiladi, u traxeya boʻylab pastdan oʻtib ketadi (nafas olish trubkasi). Oʻpkalarni sunʼiy ventilyatsiya qilish apparati oʻpkalarga muntazam ravishda kislorod uzatib, bola nafas olishini taʼminlaydi.
Shuningdek, chala tugʻilgan bolaga yurak ishlashini va haroratni nazorat qiluvchi monitor ulanishi va qoʻliga yoki kindigiga tomizgʻich oʻrnatilishi mumkin. Hodimlarga bola ahvolining har qanday oʻzgarishi haqida ogohlantiruvchi maxsus signalizatsiyani oʻrnatish zarur.
Ayrim bolalar maxsus boʻlimlarda yoki intensiv terapiya boʻlimlarida koʻp haftalar mobaynida yotishiga toʻgʻri keladi. Agar bola muddatidan ilgari tugʻilgan boʻlsa, uni bir necha oyga shifoxonada qoldirish ehtimoli mavjud boʻladi.
Tegishli parvarish taʼminlanishi shartida chala tugʻilgan bolalar sogʻlom va toʻlaqonli turmush kechirishi ehtimoli oshib boradi. Rivojlanishdagi kechikishini erta aniqlanishi va davolanishi bolalar uchun ham, ularning ota-onalari uchun ham yaxshi natijalarni olinishini taʼminlaydi.
Chaqaloqlarning barcha boʻlimlarida keyingi baholash dasturlari va jarayonlari mavjud. Chalalik darajasiga qarab, bolalik yoshining butun davri davomida bola muntazam koʻrikdan oʻtib turishi kerak. Chala tugʻilgan bolani parvarishlash jarayonida shifokorlar jamoasi jalb qilinadi, ularning orasiga pediatrlar, neonatologlar, hamshiralar, fizioterapevtlar, mehnat terapiyasi boʻyicha mutaxassislar va nutq buzilishlari boʻyicha mutaxassislar, hamda parhez terapiyasi sohasidagi mutaxassislar kiradi.
huggies.uz
