Hamza Hakimzoda Niyoziy
Tavallud topgan sana:
7 mart 1889 yil
Vafot etgan sana:
18 mart 1929 yil
Tug'ilgan joy:Qo‘qon
Yo'nalishlar: Shoirlar
Tarjimai hol
Hamza Hakimzoda — o‘zbek shoiri, dramaturg, jamoat arbobi, O‘zbek SSR xalq shoiri (1926). U mumtoz she’riyat vaznini (Aruz) xalq she’riyati (Barmoq) vazni hisobiga to‘ldirgan. Hamza O‘zbekiston madaniyati tarixi rivojiga nafaqat shoir va dramaturg, balki teatr arbobi, bastakor va musiqachi sifatida ham sezilarli iz qoldirgan. Bugun O‘zbek davlat akademik va drama teatri uning sharafiga nomlangan.
1889-yil 22-fevral kuni (6-mart) tabib oilasida tug‘ilgan. Maktabda savod olgach, madrasada saboq oladi. Kambag‘allar uchun bepul maktab tashkil etadi va unda dars beradi. She’r yozishni 1899-yildan, o‘zbek ma’naviyatshunoslari Muqimiy va Furqatlar ijodidan ilhomlanib yoza boshlaydi. Hamzaning inqilob yillaridan oldingi asosiy asari o‘zbek va tojik tillarida yozilgan she’riy “Devon” (1905 - 1914) asari vafot etganidan so‘ng nashr etilgan.
“Devon”ning ayrim g‘azallarida an’anaviy ayriliq sevgi timsoli bilan bir qatorda, ijtimoiy tengsizlik farqi mavjud. Hamzaning birinchi nashrdan chiqqan “Ramazon” (1914), “Yangi baxt” dostoni (1915), “Zaharlangan hayot” (1916) deb nomlangan asarlari ham ushbu mavzularga uyg‘unlashgan.
1916 – 1919-yillarda Hamza yettita she’riy to‘plamini nashr etadi, ularda shoirning inqilobiy-demokratik ma’naviyatshunoslik yo‘lidan inqilob jangchisi tomon o‘tgani seziladi. “Xushbo‘y atirgul” to‘plamidan joy olgan she’rlari o‘zbek tilidagi proletar she’riyatning ilk namunalariga aylandi.
Oktyabr inqilobidan so‘ng, 1917-yil Hamza Qo‘qon va Farg‘onada ishtirok etib, Turkiston frontida Qizil Armiyaga xizmat ko‘rsatuvchi sayyor teatr tashkillashtiradi, Turkfront Siyosat bo‘limida ishchi bo‘lib xizmat ko‘rsatadi, keyinroq tuman siyosat ma’naviyat bo‘limida ishlaydi. 1918-yil u o‘zbek sovet dramaturgiyasidagi ilk asar bo‘lgan “Boy ila xizmatchi” sahna asarini yaratadi.
Hamzaning “Maysaraning ishi” (1926), “Paranjining sirlari” (1927) kabi asarlari ham juda mashhur bo‘lib, ularda o‘zbek ayolining inqilob yillaridan avvalgi achchiq hayoti haqida gapiriladi. Uning qalamiga bir necha o‘nlab qo‘shiqlar mansub.
Hamzaning musiqiy merosining barchasi saqlanib qolmagan. Ayrim qo‘shiqlari “Farg‘ona, Buxoro va Xiva qo‘shiqlari” (1931) to‘plamidan joy olgan qo‘shiqlarining bir qismi taniqli o‘zbek qo‘shiqchilaridan yozib olingan. Hamza ijtimoiy hayotda ayollarning ozodligi uchun kurashgan, millatparast va jaholatchilikni fosh qilgan. Hamza g‘azabga to‘la aqidaparastlar olomoni tomonidan o‘ldirilgan.
Ijodiy ishlari
“Devon” (1905-14)
“Ramazon” (1914)
“Yangi baxt” (1915)
“Zaharlangan hayot” (1916)
“Xushbo‘y atirgul” (1919)
“Boy ila xizmatchi”
“Maysaraning ishi” (1926)
“Paranjining sirlari” (1927)
“Farg‘ona, Buxoro va Xiva qo‘shiqlari” (1931)
