Babayev Qurbon Latipovich
Tavallud topgan sana:
26 dekabr 1910 yil
Vafot etgan sana:
5 avgust 2000 yil
Tug'ilgan joy:Qozog'iston
Yo'nalishlar: Geologlar
Tarjimai hol
Qurbon Latipovich Babayev Qurbon Latipovich Babayev 1910 yil 26 dekabr kuni Akmolinskda ishchilar oilasida tug‘ilgan. Tugallanmagan o‘rta ma’lumotni u ona shahrida olgan, o‘sha yerda pedagogik yo‘nalishdagi maktab-internatda o‘qigan. 1929 yil K. L. Babayev Toshkent shahriga keladi va Markaziy Osiyo sanoat instituti ishchi fakultetiga topshiradi, 1931 yil shu institutning konchilik fakultetiga talabalikka olinadi.
Talaba bo‘la turib, T. N. Qari-Niyazovning tavsiyasiga binoan u O‘rta Osiyo davlat universitetining geologiya yo‘nalishidagi fizika-matematika fakultetining milliy guruhida matematikadan dars beradi. Talabalik yillarida Uchimchak gelogiya-qidiruv guruhida to‘plovchi, ish boshqaruvchi, keyinroq boshliq o‘rinbosari, “Ranglimetqidiruv” trestining O‘rta Osiyo bo‘limida boshliq muovini lavozimlarida ishlaydi. Shu sababli, 1933 yil akademik A. Ye. Fersman Toshkent shahriga Tojik-Pomir ekspeditsiyasi tarkibida kelganida, Chotqol tog‘i konlaridagi kuzatuvchi guruh tarkibida Babayev unga hamkorlik qilgan.
Mazkur uchrashuv ustoz-shogirdning keyingi munosabatlariga zamin bo‘ldi, so‘nggi uchrashuvlari esa 1940 yil Frunze shahrida (Bishkek) bo‘lib o‘tgan — K. L. Babayev O‘rta Osiyodagi yagona bo‘lmish kobalt konining kelib chiqishini ochganligi haqidagi ma’ruzasi bayonotida hamda Oq-tuz turar joyiga safari vaqtida A. Ye. Fersmenga hamrohlik qilgan. Bu - urush boshlanishidan avvalroq bo‘lgan.
1936 yil K. L. Babayev Markaziy Osiyo sanoat institutini bitirgach, “Rangmetqidiruv” trestining O‘rta Osiyo bo‘limiga yo‘llanma oladi. 1938 yildan K. L. Babayev o‘zbek va qirg‘iz geologik boshqarmasining geologik izlash va geolog qidiruv partiyasi boshlig‘i va bosh geologi bo‘lib ishlaydi. Ushbu davr mobaynida u volfram, kobalt, oltin va boshqa kon qazilmalarini izlashda qidiruv ishlarini olib boradi.
1942 yil K. L. Babayev Ikkinchi Jahon urushi frontiga yuboriladi va 5-alohida gvardiya sapyor bataloni tarkibida xizmat qiladi. Qattiq jarohat sababli 1943 yil urushdan chetlashtiriladi. Shu yilning o‘zida Meliksu konining bosh geologi etib tayinlanib, u yerda qisqa vaqt mobaynida volfram qazilmasi sonini bir necha marotabagacha oshirishni uddasidan chiqadi. K. L. Babayevning Ikkinchi Jahon urushidagi fidokorona mehnati hukumat tomonidan yuqori baholanib, yangilik sohasidagi katta yutuqlari, volfram konlarining qidiruvi va boyitilgan ruda qazilmasini ko‘paytirish kabi ishlari uchun O‘zbekiston Oliy Kengashi Rayosati tomonidan faxriy yorliq bilan taqdirlandi.
1946 yil O‘zbekiston FA geologiya institutiga ishga yuborilganida, u katta ilmiy xodim lavozimidan, laboratoriya mudirigacha, ilmiy yo‘nalish direktor o‘rinbosaridan direktor o‘rinbosari lavozimigacha ko‘tariladi. Mas’uliyatli rahbar lavozimini egallar ekan, K. L. Babayev institutning laboratoriyaviy bazasi, geologik muzeyning yaratalishi, ilmiy xodimlardan tashkil topgan jamoa yaratilishi, milliy ilmiy kadrlarni tayyorlash, yirik muammolarning tashkil etilishi va o‘rganib chiqilishi hamda O‘zbekiston milliy xo‘jaligi rivojida katta ahamiyatga ega juda katta ishlarni amalga oshirgan.
Institutda ishlash mobaynida KL Babayev nafaqat tajribali tashkilotchi, balki ruda konlarining petrologiya va geologiya sohasi bo‘yicha iqtidorli tadqiqotchisi sifatida ham o‘zini namoyon qiladi. Bu davrda u skarnlar muammosiga qaytadi. Koitas volfram konini batafsil o‘rganib chiqqach, 1949 yilda “Qoytosh skaronov dalasining petrologiyasi” mavzusida nomzodlik dissertatsiyasini muvaffaqiyatli himoya qiladi.
A. Ye. Fersmanning sadoqatli shogirdi va izdoshi, u ustozining pegmatitlarning morfologiyasi va ichki tuzilishi haqida ta’limotini sezilarli darajada rivojlantirdi.
Pegmatitlarning genezasini talqin qilish uchun materin magmatik jinslarini batafsil o‘rganish zarur edi. Shu munosabat bilan K. L. Babayev G‘arbiy O‘zbekistonning granitoidal intruzivlarini sinchkovlik bilan o‘rganib chiqdi va bularning natijasi bir nechta maqolalar hamda 1954 yilda chop etilgan “Altyn-Tau petrografiyasi — granitoid masifi” risolasida namoyish etildi. Pegmatitlarni o‘rganish yakunlangach, K.L. Bobayev 1960 yilda ushbu muammolarni o‘rganuvchi geologlar orasida keng e’tirof qozongan “O‘rta osiyoning granit pegmatitlari” mavzusidagi risolasini chop etdi. 1962 yil ushbu mavzuda Rossiya ilmiy-tadqiqot institutida u Geologiya va mineralogiya fanlari doktori darajasini muvaffaqiyatli himoya qildi.
1957 yilning 27 iyulida K. L. Babayev qayta yaratilgan ilmiy markaz — O‘rta Osiyo ilmiy-tadqiqiy geologiya va minerologiya institutining birinchi direktori etib tayinlanadi. Mazkur lavozimda uning tashkilotchilik qobiliyatlari namoyon bo‘ladi. K. L. Babayevning betinim quvvati va yangi cho‘qqilarga erishish sari intilishi tufayli yosh institut ilk qadamlardanoq ilmiy-amalim ma’nodagi muhim geologik muammolar yechimini hal qilishga kirishdi. Institut nufuzi tez orada ko‘tariladi. 1958 yil K. L. Babayevni SSSR Geologiya Vazirligi institutini direktorlar kengashi raisi etib sayladi.
Uning boshchiligi va bevosita ishtirokida institut tomonidan 1959 yil tumanning mineral resurslari bo‘yicha yirik ma’lumotnoma tayyorlangan. O‘lchami 1:500000 lik, monografik tafsiyalarga ega (70 bosma varaq hajmda) hamda kadastrlik ilovasi bor “Markaziy Osiyo mineral resurslari xaritasi” yaratilgan va nashrdan chiqarilgan. 1963 yil SSSR Oliy Attestatsion Komissiyasi tomonidan K. L. Babayevga professorlik ilmiy unvoni beriladi.
O‘zining nazariy ishlanmalarini K. L. Babayev doim keng geologik omma e’tiboriga yetkazishga harakat qilib, ko‘plab Butun Ittifoq va Respublika anjumanlarida ma’ruzalari bilan chiqishlar qilgan, O‘rta Osiyoning yetakchi olimlari bilan bahslarda qatnashib, u o‘zbek ilmini Xalqaro geologik kongresslarda uch karra namoyish qilgan: 1956 yil Meksika shahrida, 1964 yil Hindistonda, 1984 yil Moskvada.
Dehli (Hindiston) Kongresining XXII sessiyasida u bo‘limning raisi etib saylandi. 1983 yildan beri Ore Depozitlarining Xalqaro Assotsiatsiyasi (AQSh) ning to‘liq a’zosi.
1976 yil unga “O‘zbekiston fan arbobi”,1981 yil “Sovet ittifoqi yer osti boyliklari faxriy qidiruvchisi” faxriy unvonlari topshiriladi. K. L. Babayev “Mehnat Qizil Ordeni”, “Ikkinchi jahon urushi”, “Mehnat uchun”, “Lenin tug‘ilgan kunining 100 yilligi munosabati bilan ko‘rsatgan qahramonlik ishi uchun”, “1941-1945 yillardagi Ikkinchi Jahon urushida Germaniya ustidan g‘alaba uchun”, “Mehnat fahriysi”, “Jasorat” medallari bilan taqdirlangan. 1995 yil Tabiat va jamiyat Xalqaro Fanlar Akademiyasi tomonidan “Rossiya ilm-fan va iqtisodiyot taraqqiyotida xizmatlari uchun” kumush medal bilan mukofotlandi.
2000 yil 5 avgust kuni Toshkentda vafot etgan. “Teshik qopqoq” qabristoniga dafn etilgan.
