Forex (FOREX) – ingliz tilidan. Chet el valyutasi – “valyuta”. Bu (Forex) bozori bozor ishtirokchilari (valyutani) sotib olish va sotish mumkin bo’lgan moliyaviy bozor.
Dunyo bo`yicha, Forex-da valyuta ayirboshlashning xalqaro bozori kuniga 3 trillion dollarni tashkil etadi. Bunday kundalik pul aylanmasi butun yil davomida jahon fond birjalarida o’z egalarini o’zgartiradigan aktsiyalarning umumiy qiymatidan ancha yuqori.
Ushbu vositalar bilan ishlashda tez va cheksiz daromad olish imkoniyati ko’plab ishbilarmonlarning Forex va tovar bozorlarini “past tezlikli” fond birjalarida ishlashga undashi sababidir. Xatarlarni boshqarishning oqilona va ishonchli mexanizmlari bilan birgalikda global bozorlarda savdo uzoq muddatli moliyaviy muvaffaqiyat uchun asos bo’lishi mumkin.
Forex bozori
o’tgan asrning 70-yillarida shakllangan, xalqaro savdoning o’zgarmas valyutasidan suzayotgangacha o’zgargan banklararo bozor. Ayni paytda bir valyutaning boshqa valyutaga nisbatan nisbati eng aniq yo’l bilan belgilanadi – almashinuvlar o’zaro ularning o’zaro nisbati bo’yicha, har ikki tomon kelishgan holda.
Ayniqsa, Forex bu so’zning an’anaviy ma’nosida “bozor” emas. Uning fond birjasi kabi muayyan savdo maydonchasiga ega emas. Savdo butun dunyodagi yuzlab banklarda bir vaqtning o’zida telefon va kompyuter terminallari orqali amalga oshiriladi.
Forex bozorining investorlar nuqtai nazaridan yana bir afzalligi shundaki, Forex kuniga 24 soat ochiq va valyuta ayirboshlash butun ish haftasida to’xtamaydi. Vaqti-vaqti bilan (ya’ni London, Nyu-York, Tokio, Gongkong, Sidney va boshqalar) valyutani sotib olish yoki sotish uchun dilerlar mavjud. Birja bozori kunning oxirida savdo-sotiqni to’xtatib turadi va faqat ertasiga ertalab davom etadi.
Pul bozorlaridagi valyuta va boshqa operatsiyalarni amalga oshirish qimmatli mutaxassislar – dilerlar tomonidan amalga oshiriladigan valyuta savdosi deb nomlangan eng qiyin va juda o’ziga xos faoliyat turi hisoblanadi.
Bunday operatsiyalarning uchta turi mavjud:
– etkazib berish sanasi bitim sanasidan keyin 2 ish kuni bo’lgan joyda joylashgan operatsiyalar.
– etkazib berish muddati bir necha kundan bir necha yilgacha bo’lishi mumkin bo’lgan yo’nalishlar bo’yicha operatsiyalar.
– valyuta kurslari va variantlar, valyuta qoidalariga muvofiq etkazib berish muddati birja tomonidan aniqlanadi.
Birinchidan, valyuta spekulyasiyalari SEC-tipidagi tartibga organlar tomonidan tartibga solinmagan marginal operatsiyalar sinfi guruhiga tegishli va marj yoki kreditning miqdori faqatgina mijoz bilan bank yoki brokerlik firmasi o’rtasidagi shartnomaga muvofiq belgilanadi, bu unga Forexga kirish imkonini beradi.
Ushbu marj kreditining hajmi, aslida, faqat mijozning savdo ta’minotiga bog’liq bo’ladi va odatda 1:50 yoki 1: 100 bo’ladi. Boshqacha qilib aytganda, 2000 dollar depozitni va 1: 100 dan “elkasiga” ega bo’lish uchun mijoz 200,000 AQSh dollariga teng miqdorda bitimlar tuzishi mumkin. Qolganlari uchun, valyuta savdo hisobvaraqlari marjinal brokerlik sarmoyasi hisobvarag’i kabi ishlaydi.
Turli xil savdo-sotiq, iqtisodiy va boshqa indikatorlarga, hisoblash stavkasiga, markaziy bank siyosatlariga, kunlardagi vaqtga, imtiyozlar va valyuta o’yinining ishtirokchilarining umidlariga ko’ra, turli sabablarga ko’ra valyuta bahosi, doimiy narxlarda harakatlanadi.
Dilerlikning vazifasi – valyuta narxining o’zgarish yo’nalishini aniqlashga va valyuta narxini sotib olishga yoki narxini pasayishiga olib keladigan valyutani sotib olishga, keyin esa daromadni qaytarib berishga erishishga harakat qilishdir.
google.com
Global Forex bozorida muvaffaqiyatli savdolar uchun kalit investitsiya jarayonining quyidagi jihatlariga asoslangan:
– fundamental tahlil
– Texnik tahlil
– risklarni boshqarish
– psixologiya
Asosiy tahlil axborot agentliklari va davlat statistika organlari tomonidan e’lon qilingan yangiliklarda aks ettirilgan asosiy iqtisodiy ko’rsatkichlarni sharhlash va baholashni o’z ichiga oladi. Asosiy ko’rsatkichlar investorlar va savdogarlar maxsus tayyorlangan kalendarlardan biladigan oldindan belgilangan sanalar va soatlarda e’lon qilinadi. Bu odatda ushbu indikatorning o’rtacha qiymatini, hozirgi vaqtda kutilayotgan o’rtacha qiymatni, shuningdek, maksimaldan minimal kutilgan qiymatdan farq qiladi. Ushbu ma’lumotlarga asoslanib, tajribali treyder indikatorni chiqarishga tayyor bo’lishi mumkin. Odatda, muhim indikatorni e’lon qilish vaqtida, savdogarlar barcha ochiq pozitsiyalarni yopishga harakat qiladilar yoki hech bo’lmaganda ularning savdosini savdogar savdosining savdo hisobini sezilarli darajada yomonlashtira olmasliklari uchun hajmlarini kamaytirishga harakat qiladilar.
Narxlar harakatining yo’nalishini va bitimlar tuzish vaqtini aniqlash uchun texnik tahlil amalga oshiriladi. Texnik tahlildan foydalanib, biz hozirgi narx trendini taxmin qilishimiz mumkin. Mumkin bo`lgan variantlar:
– yuqoriga harakat
– pastga harakat
– tekis
google.com
Ushbu tendentsiyani baholash:
– trend boshlanishi
– trend etukligi
– trend yakuni
Joriy yo’nalishda narx o’zgarishining (o’zgaruvchanlik) amplitudasini hisoblang:
– zaif kurs o’zgarishi
– kursning kuchli o’zgarishi
Narxlar dinamikasining bu tarkibiy qismlarini aniqlab, ma’lum darajada ishonch bilan, tahlil qilingan asbobni sotib olish yoki sotishimiz mumkin. Texnik va fundamental tahlil asoslarini bilish faqat operatsiyalarning umumiy hajmidagi muvaffaqiyatli bitimlar miqdoriga ta’sir qiladi.
Lekin muvaffaqiyatli va muvaffaqiyatsiz bitimlar nisbati jihatidan ajoyib natijaga erishishingiz mumkin va ayni paytda doimo yo’qotishingiz mumkin. Xatarlarni boshqarish, bu muammoni hal qilish uchun aniqdir.
Savdo bitimlarining aniq natijalarini prognoz qilishning mumkin emasligi savdogarga har bir operatsiyani bajarish uchun rejalashtirilgan yoki kutilganidan yuqori yoki katta zararni olish xavfini kamaytirishga qaratilgan bir qator muhim qoidalarni bajarishga bo’lgan ehtiyojni belgilaydi. Ushbu qoidalarga qat’iy rioya qilish har bir savdogarning uzoq muddatli moliyaviy hayotining kalitidir.
Forex bozorini tahlil qilish usullarini qo’llash ko’nikmalari va oqilona savdo taktikasi kerak, lekin etarli darajada moliyaviy bozorda investorning farovonligi uchun sharoitlar etarli emas. Bozor ishtirokchilarining psixologiyasini, ularning motivatsiyasi va harakatlantiruvchi kuchini tushunish kerak, natijada Forex bozorida nima bo’layotganini tushunib yetadi.
Treyderning barcha ijobiy va salbiy sifatlari har bir shaxsning bozor voqealari tez o’zgarishi bilan kaleydoskopda ta’kidlanadi va ba’zan savdoning natijasi sifatida hal qiluvchi ahamiyatga ega. Ko’r va zaif, o’z-o’ziga ishonchli va g’ayratli, befarq va sekin, bu “moliyachilar” bozorning qurboni bo’lishga mahkum. O’zingizning kamchiliklaringiz va kamchiliklaringizdan xabardor bo’lish buzilishdan saqlashga yordam beradi.
Agar savdogar bundan tashqari bozorning psixologik holatini va bozor aholisining xatti-harakatlarini to’g’ri baholashni o’rgansa, unda muvaffaqiyatga erishish imkoniyati sezilarli darajada oshadi.
Har bir pozitsiyani ochish – brokerga ma’lum valyutaning ma’lum miqdoriga ma’lum valyutani sotib olish buyrug’i.
Forex-da barcha valyutalar juftlikda sotiladi. Har bir juftlikda bir valyuta asosiy valyutadir, ikkinchisi esa kotirovka qilinadi. Shunday qilib, EUR / USD juftidagi asosiy valyuta evro, USD / JPY juftligi esa – AQSh dollari.
Qabul qilingan valyutaning birligida ifodalangan bazaviy valyutaning narxi bu taklif deb ataladi. Har qanday tirnoq ikki raqamdan iborat. Birinchi raqam – Bid – mijozning asosiy valyutasini atigi bir marta sotishi mumkin bo’lgan narx, ikkinchisi – Savol yoki taklif – mijoz asosiy valyutani sotib olishi mumkin bo’lgan narx. Misol: EUR / USD = 1.1903 taklif; 1.1906.
Bid va Ask o’rtasidagi farq spred deb ataladi. Yuqoridagi misolda yoyilish 3 balldan iborat. Point (pips) – maqbul narxdagi o’zgarish. Turli xil valyuta juftliklari turli xil aniqlik bilan kotirovka qilinadi, ya’ni. taklifnomada boshqa sonli kasr soni ko’rsatilgan. Aksariyat valyutalar to’rtta kasrga to’g’ri keladi, faqatgina yen 0.01 ga to’g’ri keladi. Spredning o’lchami valyuta juftligiga, tranzaktsiyaning miqdoriga, shuningdek, bozorning holatiga bog’liq.
Forex bozorida haqiqiy hisobvaraqda savdoni boshlashdan oldin siz valyuta savdosida ta’lim olishingiz kerak, siz kitoblardan mustaqil ravishda o’rganishingiz mumkin.
